رویکرد بودجهای (Fiscal) به تورم: مقدمه بحث
گزاره رایج در ایران این است که «نقدینگی عامل تورم» است. حدس من این است که فراگیری این گزاره به جمله مشهور فریدمن بر میگردد که «تورم همه جا ریشه پولی دارد». ولی دقت کنیم که این تنها رویکرد به فهم تورم در ادبیات جریان اصلی (Mainstream) نیست! تکرار میکنم که میگویم «جریان اصلی» و منظورم رویکردهای هترودوکس نیست! در واقع در سه دهه اخیر، رویکرد دیگری - که مکمل رویکرد پولی است - توسط افراد مشهوری (از جمله برخی برندگان جایزه نوبل) توسعه داده شده که ته حرفش این است که «تورم همه جا ریشه بودجهای دارد». به عبارت دیگر، در این نگاه «کسری بودجه دولت» ریشه اصلی و نهایی تورم است.
طبعا کسری بودجه و خلق نقدینگی «همبستگی» نزدیکی با هم دارند و عجیب نیست که در خیلی موارد رابطه نزدیکی بین تورم و نقدینگی ببینیم. ولی زاویه جدیدی که رویکرد بودجهای (Fiscal) به ما میدهد نکاتی از این جنس است:
۱) خلق نقدینگی اگر توسط بانک مرکزی ولی نه به منظور پوشش کسری بودجه دولت باشد، لزوما تورمزا نیست. مصداق عینی این موضوع سیاست انبساط پولی و تسهیل کمی (QE) توسط بانکهای مرکزی آمریکا، ژاپن و اروپا در دو دهه اخیر است که در نتیجه آن پایه پولی، ترازنامه بانک مرکزی و معیارهای رایج نقدینگی مثل M1 و M2 به شدت زیاد شده است ولی تورم خاصی در این اقتصادها رخ نداده است. برعکس بانک مرکزی حتی در خلق تورم هم ناتوان بوده است! پس تکرار میکنیم: در این اقتصادها نقدینگی خیلی زیاد شده است (در حد ۴-۵ برابر) ولی - حتی علیرغم تمایل سیاستگذار در برخی موارد، تورم خاصی حاصل نشده است.
۲) از زاویه نگاه رویکرد بودجهای، روش تامین کسری بودجه دولت اهمیت ندارد و نهایتا میتواند تورمزا باشد. تامین کسری بودجه چه از محل خلق نقدینگی توسط بانک مرکزی یا از طریق انتشار اوراق قرضه باشد، نهایتا همان اثر را دارد! در واقع در این رویکرد، هم پول خلق شده توسط بانک مرکزی و هم اوراق قرضه منتشره توسط وزارت دارایی یا خزانه، نهایتا «بدهی حکومت به مردم» هستند و بالقوه میتوانند منشاء تورم باشند. شرط این که این موارد کی تورمزا هستند و کی نیستند را در قسمت بعدی توضیح میدهیم.
اگر دقت کنید رویکرد پولی در توضیح برخی از این پدیدهها کفایت نمیکند و همین ضعف در توضیح مشاهدات امپریکال باعث شد تا رویکرد بودجهای به تورم در دهه هشتاد میلادی معرفی شود.
فعلا در حد همین مقدمه توقف کنیم که کمی به موضوع فکر کنیم و در پستهای بعدی جزییات فنیتری از منطق بنیادی رویکرد بودجهای و شباهتها و تفاوتهای آن با رویکرد پولی را توضیح میدهیم.
تماس با نویسنده @hamed_ghoddusi
@hamedghoddusi
>>Click here to continue<<