Inglizchada fe'ldan yasalgan otlar ko'plik bo'lib kelishi mumkin, lekin ularga ko'plik qo'shimchasi 's' qo'shimchasi qo'shilmaydi.

Deylik:

The Fallen - Qulaganlar

Bunda qulagan odamlar guruhi nazarda tutiladi, lekin 's' qo'yilmaydi.
Xo'p, unda gapning ko'plik ekanligini qayerdan bilamiz?

Bunda bizga asosan articles yordamga keladi.
Agar so'zning yonida the bo'lsa, u aksar hollarda ko'plikda kelgan bo'ladi va -lar qo'shimchasi bilan o'giriladi.
Agar so'zning yonida a artikli bo'lsa, demak u bir kishiga ishora qilayotgan bo'ladi.

A Fallen - Qulagan
The Fallen - Qulaganlar

Bunday holatga ko'p ham duch kelavermaysiz. O'zbekchadaku juda noyob. Chunki, biz odatda fe'llardan otni boshqacha turda yasaymiz. Inglizchada ham bu uslub asosan badiiy matnlarda uchraydi.

Endi siz ham inglizchaga oid hammayoqda ham uchrayvermaydigan biron ma'lumot bering.))

@bobil_kutubxonasi

Охирги пайтлар замонавий американ адабиётига кўпроқ эътибор бера бошладим.

Бу ҳақида аввал ҳам ёзгандим.
Балки кимлардир билар, ижтимоий тармоқларда фаол эмасман. Сабаби оддий, одамларнинг ҳаёти мени унча қизиқтирмайди. Жамият ҳаёти, десам балки тўғрироқ бўлар. .
Ўзбекистонда қайсидир нозир пора олади, қайсидир ўқитувчи бир ўқувчини уради, булар хабар бўлади. Жаҳлим чиқади, куюнаман, лекин нимага ярайди? Ўзгартириш қўлимдан келмайдиган нарсалар учун нега ўзимни чарчатай?
Ижтимоий тарафлама нофаол бўлиш унча тўғримасдир, лекин асабларни асраш барибир яхши.

Қисқаси, американ адабиёти мени шу, жамиятдан узоқлашиб ўзликка йўналиши билан ўзига тортди. Сиз бу романларда жуда катта муаммоларни ўқимайсиз. Қаердадир котиб ё профессор бўлиб ишлайдиган майдагина одамнинг сокин ҳикояси. Албатта қаҳрамон жамият ҳаёти билан чамбарчас боғлиқ, лекин у бизга қандайдир огоҳлик тавсияси бермайди, унинг ўтмишини жимгина ўқийсиз.
Масалан, узоқ йўлдан келдингиз, дейлик. Уйқуга эрта ётдингиз, лекин кечаси соат иккида сув ичгингиз келди. Ошхонага ўтдингиз. Уйғонганингизни кўрган аянгиз ёнингизга келди. Уйқусиз, ҳорғин ва йўл изтироблари ортидан ҳамма ухлаётган маҳал аянгиз билан ўша ошхонада тўкилиб гаплашасиз. Бақирмайсиз, шунчаки ўтмиш кунлар, ўзингиз, оила, йўқлигингизда содир бўлганлар ҳақида гаплашасиз, холос. Баъзан болалигингиздаги кулгули хотиралар ҳам тилга кириши мумкин. Американ замонавий адабиёти айнан шу релакс лаҳзасига ўхшайди.
Ҳа, яна замонавий япон романлари ҳам шундай, менимча.

Мен мутолаада дунёнинг қоқ ўртасида туриб, унинг ғала ғовурлари ичида қандайдир ўзим тушунмаган шиор учун югуришни истамайман. Балки, дунёни жимгина яшаётган қаҳрамон кўзидан, худди денгизга тикилган денгизчи каби томоша қилмоқчиман. Чунки, ҳикоялар шунинг учун бор.

Фаластиндаги урушда яраланиб, кўзини Туркиянинг қайсидир касалхонасида очган муҳожир қизалоқ ё Украинадаги урушда ертўлага яшириниб жон сақлаган кампир мени қизиқтирмайдими? Албатта қизиқтиради. Бироқ, уларнинг ҳам ҳикоясини шахсият орқали ўрганишни афзал кўраман. Боиси, ҳамманинг жаҳаннами ўзи билан. Ҳеч қайсимиз жамият қўл урган гуноҳлар учун жавобгар эмасмиз.

Бугун биз буни кичик Телеграм каналлари мисолида кўряпмиз. Индивидуаллашув кучайгани сари кўпчилик ўз ҳикоясини, куни қандай ўтаётганлигини бошқалар билан бўлишиш эҳтиёжини ҳис қилади. Бу яхши нарса. Ўзига нисбатан ҳурмат ўз ҳаёт ҳикоясининг муҳимлигини англаб етишдан ва уни улашишдан қўрқмасликдан бошланади.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

Dua Lipa bilan Lana del Rey tinglab shug’ullanayotganimni ko’rib, treyner:

- slaying? 🙄
- probably 😈

Инглиз тилини IELTS дан иборат деб ўйлаб, ўзбекчада тўғри ёзолмайдиган ва яна "инглизчани биламан, демак таржималарни баҳолашга ҳаққим бор" деб ўйлайдиган тоифа пайдо бўлган.
Яқинда бир пост кўргандим. Пост эгаси таржимонни шундай танқид қилган:

Матнда "I'm sorry for your loss" деб келган гапни таржимон "Таъзиямни қабул қилинг, дардингизга шерикман" деб таржима қилибди. Оригинал матнга умуман тушмайди. Инглизчани билмасанг нега таржима қиласан?

Кулавериб ўлай дегандим. Бу тилбилармонга кўра, тепадаги гапни "Йўқотишингиз учун афсусдаман", деб ўгиришимиз керак экан. Қайси ўзбек бундай гапиради? Провербиал таржима деган тушунча бор. Чет тилларидаги стандардлашган ибораларни ўзбекча ибора билан ўгириш. Тепадаги гапда ҳеч қандай диний элемент йўқ. Ҳа, агар таржимон буни "Марҳумни Аллоҳ раҳматига олсин", деб ўгирсайди, танқид қилиш мумкин эди. Лекин йўқ, қизиғи ҳеч қандай хато йўқ.

Шунинг учун доим чет тилини ўрганишдан аввал ўз тилингизни ўрганинг, дейман. Шундай шарманда бўлиб қолмайсиз. Майли, буёқда биз ҳазилига баъзан инглизча ёзамиз ё шунчаки қўлимиз ўрганиб қолади. Аммо, бориб бошқалардан ҳам худди ўзимиз каби жоҳил бўлишни талаб қилсак, мана шуни муаммо дейиш мумкин. Жоҳил жасорати деган нарса бор. Жуда хавфли нарса...
Ҳам, бундай жоҳиллар бориб китоб чиқара бошласа, ана томоша кейин бошланади. Ўзбек адабий тили ҳақида ҳеч нарса билмай, икки бет таржима қилмай бадиий таржимонлардан матнга содиқлик талаб қилишади. Ваҳоланки, матнга содиқлик ва литерал таржима орасида жуда катта фарқ бор. Ҳатто илмий ё тиббий таржимада ҳам ҳамма гапни тўлиғича бериб бўлмайди, баъзи қисмлар ўзбекчалашади, чунки ўша илмий атаманинг аллақачон ўзбекчаси истеъмолда бўлади.

Қисқаси, ўзбекча ўрганинг. Инглизча илоҳий тил эмас.


Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

Yaqinda mahallamdan bir tanish aka yozib qolgandi:

- Mirzohid, sen kitob ichida yurgan odamsan. Menga kitob tavsiya qil.

Rosti, kutmagandim bunday iltimosni. Shu, ishiga borib kelib yuradigan, orada bir eski sinfdoshlari bilan osh yeydigan odatiy akalardan edi.


- Aha, qanday kitob istaysiz?
- Falsafiy.
- A? Ro-rostanmi? Zo’rku. Unda sizga boshlang’ich uchun beraya?
- Ha.
- Unda qaray, soddalashtirilgan yunon fals…
- Islomiy bo’lsin.
- Bu borada uncha ko’p bilimim yo’q lekin masalan G’azzoliyni jida yaxshi ko’r…
- Yo’q, menga shu ano’ ovozi yazshi aka aytadigan hikoyalar boru shunaqa falsafiysidan kerak…
- ?
- !
- U-ular falsafiy ekanmi?
- Ha-da.
- Unda men falsafani bilmas ekanman, uzr. Nari borsa G’arbdan Mark Avreliy bilan Sharqdan G’azzoliy va Ibn Sinoni tavsiya qilmoqchiydim.
- Yo’q, ular falsafamas. Sen bilmas ekansan.


… Qizig’i va eng yomoni shuki, bu odamlar avval o’z bilimsizliklarini tan olishar va chindan o’rganishga intilishardi. Bugun esa ular o’zlari kechagina o’rgangan, tahlil va shubha tugul tuzukroq o’rganib ham chiqmagan mezonlarini minglab yillik bir falsafa an’anasiga tupurib qo’yishadi. Jaholat va jur’at birlashuvi. U odamni butun boshli falsafa tarixidan Ibn Sinoni yulib olish va o’rniga Qunduz amaki ham aytishni o’ziga ep ko’rmaydigan hikoyalarni tiqishtirishi mumkin. Qaysidir kun shaxsiy qaydlarimda postmodernistik liberalizmni Buxoroga kirgan mo’g’ullarga o’xshatgan ekanman: “Ular nimani vayron qilishayotganini bilishmaydi. Ular uchun vayronkorlik shunchaki o’z mavjudiyatlarini bildirib qo’yishning bir usuli, zavqi xolos.”

Cum ignarus clamare coeperit, non recludere peccatum est.

@bobil_kutubxonasi

“Taxtlar O’yini” ni o’qiyotganlar, hozirgacha bo’lgan taassurotlar qanday?

Менимча, ўзбек қўшиқчилик санъатида энг яхши кўрган қўшиқчиларимдан бири Маҳмуд Намозов бўлса керак. Услуби ва қўшиқлари менга мос бўлмаслиги мумкин, лекин санъаткор сифатида ўз шахсиятини ушлаб қолгани, истъмол машиналарига айланган давримизда руҳини трендларга сотмагани ҳурматга сазовор ҳолат.

Енгил елпи қўшиқчилар ҳар куни чиқиши мумкин. Бугунгача нечтаси келиб кетди? Албатта, булар ҳам қайсидир маънода таъбни хира қилади, аммо энг ёмони... Бир пайтлар вазмин, жиддий санъаткор бўлиб, бугун тўй савиясига тушиб қолган катта қўшиқчилар. Маҳмуд Намозов айнан шу қўшиқчилар ҳолига тушиб қолмади.

Гап тўйга чиқишда ҳам эмас. Қайтанга, тўйларимизга профессионал санъаткорлар келгани учун улар анча савияли ўтади. Гап санъаткорнинг ўзига нисбатан ҳурматида, принспида.

2010 йилларнинг маънавиятга доир кўрсатувларини эслаганимизда, эсимизга тушадиган асосий гап "енгил елпи" бўлади. Нима эди бу "енгил елпи?" Бу енгил елпи қўшиқларни танқид қилаётганлар аслида нима исташарди? Нима безовта қиларди уларни? Ва, нега бирдан йўқолиб, жимиб қолишди? Биз кичкиналигимизда реп қўшиқларни қамоқхонада яралган, жиноятга даъват қилувчи унсур, деб алоҳида кўрсатувлар тайёрлаган давлат каналлари нега бугун давлатнинг рекламасига ҳам репчиларни чиқара бошлади?

Гап шундаки, биз капитализмнинг бизга олиб келган тезкор истеъмол қолипларини қабул қилдик. Ҳаммамиз борган сари тезликни истаймиз. Тез яшайлик, тез бой бўлайлик, китоблар қисқа бўлсинки, тезроқ тугатайлик, манзилимизга тез етайлик, шу университетларни ҳам тезроқ битириб юборсайдик, контракти кўп бўлсаям майлийди... Бу тезликка эҳтиёж билан капитализмнинг нима алоқаси бор? Алоқаси, капитализмнинг сизни шахс эмас, истеъмолчи сифатида кўришидадир. Катта ширкатлар ўз молларининг тез сотилиб кетишини доим исташган. Шунинг учун сизни тезликка, ҳамма нарсани тезроқ истеъмол қилиб, тезроқ улардан янги махсулот талаб қилишга ундашади. Бунда сиз шахс эмас, истеъмол машинасига айланасиз. Мазкур руҳсизлик, машиналик санъатга бўлгшан қарашингизда ҳам ўз аксини топади. Бу қўшиқни тинглай, кейингисига ўтай, мағзини чақмасам ҳам бўлади ва ҳоказо... Шунга яраша, қўшиқчилар ҳам тезлик билан қўшиқ яратишга ҳаракат қилишади. Чуқур ўйланмаган, пишмаган қўшиқлар эса албатта санъат савиясини ўлдиради. Юқорида эслаб ўтилган танқидчи фаоллар айнан мана шу, тезлик эҳтиёжининг хом асарларга таъсирини тушуниб қолишгани учун жим бўлишди.


Биз ҳар доимгидан кўп ўқияпмиз. Тезлик бизнинг мутолаа фаолиятимизга ҳам таъсир ўтказмай қолмади. Бугун дунё китобларни шунчалар тез ўқияптики, адабий трендларни кузатиб боришнинг ўзи жуда катта муаммо. Ўзбекистонда кеча "Қўрқма" тренд бўлган бўлса, эртага бошқа китоб тренд бўлади. Биз уни ҳам ўқиймиз. Лекин, нега китоб ўқиш, айниқса бундай шиддат билан ўқиш халқимизни бир орзу қилгандек ақлли ва бахтли қилиб қўймаяпти? Нега ҳамон жаҳолат иси ҳар куни димоғимизни ёраверади?
Чунки, биз китобларни ҳазм қилмаяпмиз. Китобларни китоб эмас, балки бир контент, мета каби истеъмол қиляпмиз. Ва, табиийки металашган ҳамма нарса каби китоблар ҳам бизга яхши таъсир қилиш ўрнига миямиздан Ютуб ё Инстаграмда кўрган қисқа видеоларимиз каби чиқиб кетади. "Бугцн "Ёш Вертер" ни ўқий кейин палончи каналнинг Фотиҳ Думан бўйича челленжи бор экан, ўшани ўқийман". Турклар бу ҳолатни "Қўлинг ишда, кўзинг ўйнашда" деб аташади. Яъни, биз бир китобни шахсий ривожланиш учун эмас, балки сунъий равишда яратилган китобхонлар жамиятига қўшилиш, улардан ортда қолмаслик учун ўқиймиз. (Шу ўринда, қаранг: Mimetic Desire theory, Rene Girard-Scapegoat and Being). Ваҳоланки, Калвино мен севган ва доим такрорлайдиган иқтибосида "Ўқимоқ ёлғизликдир" дейди. Ўқимоқ шахсийликдан чиқиб, ижтимоийлашгани, жамоавийлашгани пайт ўз сеҳрини йўқотади. Буни худди чимилдиқ маҳрамияти ва данғиллама тўй орасидаги фарққа ўхшатишимиз мумкин.

Маҳмуд Намозов шахсиятидан қаерларга келдик?))
Қисқаси, Сурхон айтимларининг Хоразм лазгиси каби хор қилинмаганидан хурсандман. Албатта, Хоразмнинг оғир мақомлари кун келиб халқ орасида ўз қадрини топади, деб ҳам ўйламайман. Кераксиз умиддан баттари йўқ. Бундан кейин жамият сифатида секинлашмаймиз, тезлашиб кетаверамиз. Қаршимизга чиққан ҳар бир тренд, ҳар бир янгиликка мунчоқ кўрган қарғадек отилаверамиз. Аммо, сиз ўз маҳрамиятини ҳурмат қиладиган шахс сифатида секинлашишингиз, сокинлашишингиз, бир йилда элликта эмас, ўнта китоб ўқиб, ҳазм қилиб, керагича завқ олиб яшашингиз мумкин. Бу худди бўрон увиллаб ётган жойдан сокин поездда ўтиб кетишдек туюлади, ишонинг.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

Creative Writing darsidan yozgan hikoyam. Hozir buni o’zbekchaga o’girib, biroz kengaytiryapman. Balki kelajakda inglizcha bir nimalar yozarman…)