Channel: Киномания
Қора Бева
Marvel киностудияси 2 йиллик танаффусдан сўнг, куни кеча “Қора Бева” фильмини премьера қилди. Фильм ҳақида қисқача нима дейиш мумкин? Фақат пул учун яратилган арзон мелодрама.
Фильмдаги воқеалар Наташанинг ёшлиги, оиласи, ва 2016 йилни - “Биринчи қасоскор: Фуқаролар уруши” ва “Қасоскорлар: Чексизлик жанги” фильмлари орасидаги даврни қамраб олган.
Marvel муҳлислари фильмдан Будапештда нима бўлгани очиқланишини кутишлари табиий. Менимча, ҳатто бу кутувлар ҳам етарлича оқланмади. Фильм яхши старт олди, ўз климаксигача томошабинни қизиқтира олади, лекин якун томошабинни қониқтирмайди - шунчаки яна бошқа янги фильмларга йўл очади.
Суперқаҳрамонлар сафига оддий инсон қўшила олиши учун, ўз чегараларидан чиқишга мажбурланган, имконсиз муваффақиятга эришишнинг ягона йўлидаги “нимаики сени ўлдирмаса у сени кучлироқ қилади” фалсафаси билан ёшлигидан ҳаёт азоб-уқубатлардан ташкил топганини тушуниб етган Наташа, энг кучли Қора Бева бўлиб етишади.
Ушбу ёлланма қотилларга ҳис-туйғулардан воз кечиш уқтирилган бўлсада, Наташа айни шу ҳислати билан бошқалардан кўра кучлироқ бўлганини кўрамиз.
Фильмни муваффақиятсизликка учратган сабаблардан бири деб, антагонистни мейнстрим стереотиплар билан асосли мотивга эга бўлмай тасвирланишини айтиш мумкин. Унинг якундаги ҳаракатлари ҳам шунчаки мантиқсизларча асосий қаҳрамонлар фойдасига ишлайди.
Фильмни бир саргузаштни қамраб олган, ечилиши керак бўлган квест деб олсак, воқеалар бу йўлда шунчаки ўз-ўзидан яралган, Marvel таймлайнига деярли боғлиқлиги бўлмаган ва аранг бир марта кўришлик кино бўлган, ҳолос.
Шахсий рейтинг: 5.5/10
@UzIMDb
Marvel киностудияси 2 йиллик танаффусдан сўнг, куни кеча “Қора Бева” фильмини премьера қилди. Фильм ҳақида қисқача нима дейиш мумкин? Фақат пул учун яратилган арзон мелодрама.
Фильмдаги воқеалар Наташанинг ёшлиги, оиласи, ва 2016 йилни - “Биринчи қасоскор: Фуқаролар уруши” ва “Қасоскорлар: Чексизлик жанги” фильмлари орасидаги даврни қамраб олган.
Marvel муҳлислари фильмдан Будапештда нима бўлгани очиқланишини кутишлари табиий. Менимча, ҳатто бу кутувлар ҳам етарлича оқланмади. Фильм яхши старт олди, ўз климаксигача томошабинни қизиқтира олади, лекин якун томошабинни қониқтирмайди - шунчаки яна бошқа янги фильмларга йўл очади.
Суперқаҳрамонлар сафига оддий инсон қўшила олиши учун, ўз чегараларидан чиқишга мажбурланган, имконсиз муваффақиятга эришишнинг ягона йўлидаги “нимаики сени ўлдирмаса у сени кучлироқ қилади” фалсафаси билан ёшлигидан ҳаёт азоб-уқубатлардан ташкил топганини тушуниб етган Наташа, энг кучли Қора Бева бўлиб етишади.
Ушбу ёлланма қотилларга ҳис-туйғулардан воз кечиш уқтирилган бўлсада, Наташа айни шу ҳислати билан бошқалардан кўра кучлироқ бўлганини кўрамиз.
Фильмни муваффақиятсизликка учратган сабаблардан бири деб, антагонистни мейнстрим стереотиплар билан асосли мотивга эга бўлмай тасвирланишини айтиш мумкин. Унинг якундаги ҳаракатлари ҳам шунчаки мантиқсизларча асосий қаҳрамонлар фойдасига ишлайди.
Фильмни бир саргузаштни қамраб олган, ечилиши керак бўлган квест деб олсак, воқеалар бу йўлда шунчаки ўз-ўзидан яралган, Marvel таймлайнига деярли боғлиқлиги бўлмаган ва аранг бир марта кўришлик кино бўлган, ҳолос.
Шахсий рейтинг: 5.5/10
@UzIMDb
Локи - йил сериали
Бугун Локи сериалининг 1-фасли ўз ниҳоясига етди. Сериал ўзи билан Марвел оламидаги кўп саволларга жавоб бериши билан бирга, янада кўп саволлар тақдим этди.
Сериал 6 қисмдан иборат бўлсада, мифология ва комиксларни, вақтлар аро саёҳат, мулти-коинот, эркин танлов, нигилизм, экзистенциализм, детерминизм, ва вақт ҳалқаси (таймплуп) парадокслари каби улкан мавзуларни қамраб олган.
Сериалдаги воқеалар “Қасоскорлар: Интиҳо” (2019) фильмидаги 2012 йилги Локининг тессеракт билан қочиб кетишидан бошланиб, унинг ноъмалум вақт, замон ва маконга тушиб қолганлиги билан якунига етади.
Сериал ҳақида спойлерларсиз ёзиш деярли имконсиз бўлгани учун олдинда спойлерлар.
Огоҳлантириш: СПОЙЛЕР!
Сериал билан Марвел олами ҳақида нималарни билиб олдик?
Вақт ўзгарувчанлиги бошқармаси (Time Variance Authority, a.k.a. TVA) “Барчасини билувчи” олим томонидан 31 асрдан сўнг ташкил қилинган. Ушбу бюрократик ташкилотнинг асосий вазифаси - вақт оқимини назорат қилиш. Келажакда мулти-коинотлар ўртасида уруш бошлангани учун, олим ўз коинотини сақлаб, бошқа оламларни вақт ҳалқасига жойлаган.
TVA’да вақт бир маромда ҳаракат қилмагани учун, улар бир вақтнинг ўзида ҳам бугун, ҳам келажак, ҳам ўтмишда яшашади. Олимнинг ўлимигача бўлган давр эса абсолют детерминистик бўлган, ундан кейинги даврда эса ҳатто ёндош оламлар ҳам ўз эркин танловини қўлга киритди. Бу ўз навбатида улкан хаосга олиб келиши кутилмоқда.
Локини Марвелнинг янги - тўртинчи фазасига ҳақиқий старт берган сериал дейиш мумкин. Катта қизиқиш билан кутилаётган(мулти-оламлар тўқнашган) “Ўргамчак-одам 4” ва (мулти-олам даҳшатлари ҳақидаги) “Доктор Стрендж 2” фильмлари сериал воқеаларига чамбарчас боғлиқ. Қолган фильмлар сериалга қай даражада боғлиқлиги бу вақт масаласи.
Сериалдаги бир вазият алоҳида эътиборимни тортди. Мобиус Локини Леди Сифнинг сочини кесиб олган вақт ҳалқасига қамаб қўйган вазият мени бошқача ҳайратга сола олди деса ҳам бўлади.
Оригинал мифологияда Леди Сиф Торнинг умр йўлдоши ҳисобланади. Мифологияда ҳам Локи Леди Сифнинг сочини кесиб олганида, бутун Асгард маъбудлари ғазабга келади. Локи сочларни ортга қайтаришга, бошқача қилиб айтганда чин дилдан узр сўрашга, киришганидан сўнг, якунда ўзининг энг оғриқли жазосини олади - гапириш қобилиятидан айрилади. Бу жараёнда эса, Локи сабаб Тор Мьёлнирга, Один Слейпнир ва Гунгнирга эга бўлади, буниси энди бошқа мавзу.
Сериалда ҳам Локи вақт ҳалқасидаги Леди Сифдан чин дилдан узр сўраганида, “Сен ёлғизликка маҳкумсан, ҳеч қачон ҳақиқий яқин инсонинг бўлмайди.” қабилидаги энг оғриқли жавобни олади. Бу лавҳа мифологиядаги Локи учун жазони идеал алтернатив билан етказа олиши яна кўпчиликка манзур келса керак. Ёлғизликка маҳкум қилинган Локи учун кейинчалик, ягона қадрли инсон унинг бошқа таймлайндаги ўзи бўлади.
Мервел кино олами ҳақидаги назариялар
Менимча, вақт бўшлиғида жойлашган TVA ва бўшлик (Void) аслида квант оламида жойлашган. Марвел илмий асоси бўлмаганки псевдоилмий нарсаларга “квант” ёрлиғини ёпиштириши билан яқиндан таниш)
Сериалнинг якуний қисми Марвел оламидаги машҳур фразаларни қайтарилиши ва оламнинг Марвел талқинидаги “катта портлаши” билан бошланди. Бу вазият ўша квант оламига ишора бўлиши ҳам мумкин. Марвел фильмларининг, айниқса “Чумоли одам” франшизасининг асоси саналган квант олами билан турли вақтлар ва ўзга оламлар аро саёҳат қилиш мумкинлиги кўрсатилган. TVA’нинг вазифаси ҳам шундай ҳолат асосида яралган.
“Барчасини билувчи” олим ишларини келгусидаги “Чумоли одам 3: Квантомания” фильми билан, ёки катта эҳтимол билан Доктор Стрендж орқали тўлиқроқ тушуниб олармиз, балки..
@UzIMDb
Бугун Локи сериалининг 1-фасли ўз ниҳоясига етди. Сериал ўзи билан Марвел оламидаги кўп саволларга жавоб бериши билан бирга, янада кўп саволлар тақдим этди.
Сериал 6 қисмдан иборат бўлсада, мифология ва комиксларни, вақтлар аро саёҳат, мулти-коинот, эркин танлов, нигилизм, экзистенциализм, детерминизм, ва вақт ҳалқаси (таймплуп) парадокслари каби улкан мавзуларни қамраб олган.
Сериалдаги воқеалар “Қасоскорлар: Интиҳо” (2019) фильмидаги 2012 йилги Локининг тессеракт билан қочиб кетишидан бошланиб, унинг ноъмалум вақт, замон ва маконга тушиб қолганлиги билан якунига етади.
Сериал ҳақида спойлерларсиз ёзиш деярли имконсиз бўлгани учун олдинда спойлерлар.
Огоҳлантириш: СПОЙЛЕР!
Сериал билан Марвел олами ҳақида нималарни билиб олдик?
Вақт ўзгарувчанлиги бошқармаси (Time Variance Authority, a.k.a. TVA) “Барчасини билувчи” олим томонидан 31 асрдан сўнг ташкил қилинган. Ушбу бюрократик ташкилотнинг асосий вазифаси - вақт оқимини назорат қилиш. Келажакда мулти-коинотлар ўртасида уруш бошлангани учун, олим ўз коинотини сақлаб, бошқа оламларни вақт ҳалқасига жойлаган.
TVA’да вақт бир маромда ҳаракат қилмагани учун, улар бир вақтнинг ўзида ҳам бугун, ҳам келажак, ҳам ўтмишда яшашади. Олимнинг ўлимигача бўлган давр эса абсолют детерминистик бўлган, ундан кейинги даврда эса ҳатто ёндош оламлар ҳам ўз эркин танловини қўлга киритди. Бу ўз навбатида улкан хаосга олиб келиши кутилмоқда.
Локини Марвелнинг янги - тўртинчи фазасига ҳақиқий старт берган сериал дейиш мумкин. Катта қизиқиш билан кутилаётган(мулти-оламлар тўқнашган) “Ўргамчак-одам 4” ва (мулти-олам даҳшатлари ҳақидаги) “Доктор Стрендж 2” фильмлари сериал воқеаларига чамбарчас боғлиқ. Қолган фильмлар сериалга қай даражада боғлиқлиги бу вақт масаласи.
Сериалдаги бир вазият алоҳида эътиборимни тортди. Мобиус Локини Леди Сифнинг сочини кесиб олган вақт ҳалқасига қамаб қўйган вазият мени бошқача ҳайратга сола олди деса ҳам бўлади.
Оригинал мифологияда Леди Сиф Торнинг умр йўлдоши ҳисобланади. Мифологияда ҳам Локи Леди Сифнинг сочини кесиб олганида, бутун Асгард маъбудлари ғазабга келади. Локи сочларни ортга қайтаришга, бошқача қилиб айтганда чин дилдан узр сўрашга, киришганидан сўнг, якунда ўзининг энг оғриқли жазосини олади - гапириш қобилиятидан айрилади. Бу жараёнда эса, Локи сабаб Тор Мьёлнирга, Один Слейпнир ва Гунгнирга эга бўлади, буниси энди бошқа мавзу.
Сериалда ҳам Локи вақт ҳалқасидаги Леди Сифдан чин дилдан узр сўраганида, “Сен ёлғизликка маҳкумсан, ҳеч қачон ҳақиқий яқин инсонинг бўлмайди.” қабилидаги энг оғриқли жавобни олади. Бу лавҳа мифологиядаги Локи учун жазони идеал алтернатив билан етказа олиши яна кўпчиликка манзур келса керак. Ёлғизликка маҳкум қилинган Локи учун кейинчалик, ягона қадрли инсон унинг бошқа таймлайндаги ўзи бўлади.
Мервел кино олами ҳақидаги назариялар
Менимча, вақт бўшлиғида жойлашган TVA ва бўшлик (Void) аслида квант оламида жойлашган. Марвел илмий асоси бўлмаганки псевдоилмий нарсаларга “квант” ёрлиғини ёпиштириши билан яқиндан таниш)
Сериалнинг якуний қисми Марвел оламидаги машҳур фразаларни қайтарилиши ва оламнинг Марвел талқинидаги “катта портлаши” билан бошланди. Бу вазият ўша квант оламига ишора бўлиши ҳам мумкин. Марвел фильмларининг, айниқса “Чумоли одам” франшизасининг асоси саналган квант олами билан турли вақтлар ва ўзга оламлар аро саёҳат қилиш мумкинлиги кўрсатилган. TVA’нинг вазифаси ҳам шундай ҳолат асосида яралган.
“Барчасини билувчи” олим ишларини келгусидаги “Чумоли одам 3: Квантомания” фильми билан, ёки катта эҳтимол билан Доктор Стрендж орқали тўлиқроқ тушуниб олармиз, балки..
@UzIMDb
2 декабрь, 1977 йил. Box office’да “Юлдузлар жанги” фильми “Жағлар” фильмидан ўтиб кетгани муносабати билан, Стивен Спилберг Жорж Лукасга ушбу табрик қоғозини жўнатган экан.
Киноиндустриядаги ушбу одатни Спилберг “Қасоскорлар” фильмларига нисбатан ҳам такрорлаган эди.
@UzIMDb
Киноиндустриядаги ушбу одатни Спилберг “Қасоскорлар” фильмларига нисбатан ҳам такрорлаган эди.
@UzIMDb
Ўз жонига қасд қилувчилар отряди
(a.k.a. Суиқасдчилар тўдаси)
Кучли қора юмор, даҳшатли ва шу билан бирга ажабтовур визуал эффектлар, кадрлар учун танланган идеал қўшиқ ва саундтреклар, ва албатта ўзгача қизиқарли сюжет сабаб, "Ўз жонига қасд қилувчилар отряди" фильми кўриш шарт бўлган премьералардан бирига айланди дейиш мумкин.
Суперқаҳрамонлар жанридаги фильмларнинг Тарантиноси бўлган Жеймс Ганн, ўзининг навбатдаги фильмини ҳам муваффақиятли тарзда ярата олди дейиш мумкин. Режиссёр Marvel учун ўз шедеври - "Галактика қўриқчилари" (2014, 2017) фильмларини яратгач, унга рақобатбардош DC кино олами учун ҳам яна бир қизиқарли фильмни тақдим қилди.
Қаҳрамонларнинг асосий топшириғи Йотунхейм биноси ва ундаги сирларни йўқ қилишдан иборат эди; бино номи эса шимолий қабилаларнинг афсоналаридан олинган. Йотунхейм улкан маҳлуқлар сайёраси эканлиги ва Тор ва Локи маҳлуқларни йўқ қилишга борганида кўплаб сирларни фош қилувчи ёлғонларни билишлари фильм сюжетига нисбатан ажойиб параллел билан ифодаланган.
Фильм сюжетида воқеалар доимий тарзда кутилмаган тус олиб бориши билан бирга, ўзгача иронияларни ҳам қамраб олган. Буни кўплаб бош қаҳрамонлар, айниқса Peacemaker (Тинчлик ўрнатувчи), мисолида кўриш мумкин.
Ушбу қаҳрамон билан яратилган аллегория эса АҚШ ҳукуматини халқаро доирадаги ҳарбий операцияларига нисбатан эканлигини яққол кўриш мумкин.
Қўшимча қилиб айтиш мумкинки, Peacemaker’ни ҳукуматнинг буйруқларини сўзсиз бажариши беиҳтиёр “Иерусалимдаги Эйхман”ни ҳам эслатиб юборди.
Фильмдаги образларни талқин қилиб, улар орасида якка бир ёвуз (антагонист) йўқлигини кўриш мумкин бўлса, уларнинг ҳар бири ўз принципларига содиқ қолиш учун қай даражадаги экстримал ишларга тайёр туришлари Ханна Арендтнинг ёвузлик ва ёвузлар ҳақидаги гапларини, айниқса ёвузликнинг баналлиги ҳақидаги “Ёвуз инсонлар бўлмайди, балки ўз ишларини бажариш учун энг экстримал чоралар кўришга тайёрлар бўлади“ иқтибосини эслатади.
Қисқа қилиб, 2 соатлик қора юморга бой саргузашт-ирония фильмни шунчаки ажойиб дейиш мумкин.
Шахсий рейтинг: 8.5/10
P.S. Сталлоне яратган Қирол акула образи алоҳида эътирофга лойиқ)
@UzIMDb
(a.k.a. Суиқасдчилар тўдаси)
Кучли қора юмор, даҳшатли ва шу билан бирга ажабтовур визуал эффектлар, кадрлар учун танланган идеал қўшиқ ва саундтреклар, ва албатта ўзгача қизиқарли сюжет сабаб, "Ўз жонига қасд қилувчилар отряди" фильми кўриш шарт бўлган премьералардан бирига айланди дейиш мумкин.
Суперқаҳрамонлар жанридаги фильмларнинг Тарантиноси бўлган Жеймс Ганн, ўзининг навбатдаги фильмини ҳам муваффақиятли тарзда ярата олди дейиш мумкин. Режиссёр Marvel учун ўз шедеври - "Галактика қўриқчилари" (2014, 2017) фильмларини яратгач, унга рақобатбардош DC кино олами учун ҳам яна бир қизиқарли фильмни тақдим қилди.
Қаҳрамонларнинг асосий топшириғи Йотунхейм биноси ва ундаги сирларни йўқ қилишдан иборат эди; бино номи эса шимолий қабилаларнинг афсоналаридан олинган. Йотунхейм улкан маҳлуқлар сайёраси эканлиги ва Тор ва Локи маҳлуқларни йўқ қилишга борганида кўплаб сирларни фош қилувчи ёлғонларни билишлари фильм сюжетига нисбатан ажойиб параллел билан ифодаланган.
Фильм сюжетида воқеалар доимий тарзда кутилмаган тус олиб бориши билан бирга, ўзгача иронияларни ҳам қамраб олган. Буни кўплаб бош қаҳрамонлар, айниқса Peacemaker (Тинчлик ўрнатувчи), мисолида кўриш мумкин.
Ушбу қаҳрамон билан яратилган аллегория эса АҚШ ҳукуматини халқаро доирадаги ҳарбий операцияларига нисбатан эканлигини яққол кўриш мумкин.
Қўшимча қилиб айтиш мумкинки, Peacemaker’ни ҳукуматнинг буйруқларини сўзсиз бажариши беиҳтиёр “Иерусалимдаги Эйхман”ни ҳам эслатиб юборди.
Фильмдаги образларни талқин қилиб, улар орасида якка бир ёвуз (антагонист) йўқлигини кўриш мумкин бўлса, уларнинг ҳар бири ўз принципларига содиқ қолиш учун қай даражадаги экстримал ишларга тайёр туришлари Ханна Арендтнинг ёвузлик ва ёвузлар ҳақидаги гапларини, айниқса ёвузликнинг баналлиги ҳақидаги “Ёвуз инсонлар бўлмайди, балки ўз ишларини бажариш учун энг экстримал чоралар кўришга тайёрлар бўлади“ иқтибосини эслатади.
Қисқа қилиб, 2 соатлик қора юморга бой саргузашт-ирония фильмни шунчаки ажойиб дейиш мумкин.
Шахсий рейтинг: 8.5/10
P.S. Сталлоне яратган Қирол акула образи алоҳида эътирофга лойиқ)
@UzIMDb
오징어 게임
Кальмар ўйини: кўтарилган хайпга арзийдими? Сериални бироз таҳлил қилиб кўрамиз. Олдинда СПОЙЛЕРЛАР!
Сюжет
Сериал қисқача катта пулга муҳтож бўлиб қолган инсонларнинг ўз ҳаёти эвазига ностальгик ўйинларга таклиф қилиниши билан бошланади. Мағлубият эса уларнинг ўлимига олиб келади.
Умидсиз инсонларни катта пул эвазига ўз домига тортувчи кальмар ўйинлари - глобал. Ундаги VIP кузатувчилар эса турли давлатлардаги ультра-бойлардан ташкил топган.
001 иштирокчи кузатувчилар ичида бўлсада, ўлими яқинлашаётгани ва ўз ҳаётида ўзгача кўнгилҳушлик ҳис қилиш учун ўйинга қўшилади. Ўйинда ҳар бир инсон ҳаёти 100 млн вонга (~$85,000) тенглаштирилган.
Жун Хо архивларни кўраётганида ўз акаси Ин Хо - ўйинни ташкиллаштирувчи қора ниқобли шаҳс эканини ва 132-рақамда 28-Кальмар Ўйинлари ғолибига айланганини билиб олганди. Ҳулоса қилиш мумкинки, Ин Ходаги умидсизлик якунда тобеликка олиб келган.
Таҳлил
Сериал @kitoblog каналида Социал Дарвинизм ва капитализмнинг камчиликларини Эрих Фромм таъсирида яхши таҳлил қилган, ўқиб кўришни тавсия қиламан. Мен эса сериални Майкл Сэндел фикрлари билан таҳлил қилишга уриниб кўрсам.
Майкл Сэндел “Пул нимани сотиб ололмайди: Бозоринг аҳлоқий чегаралари” ва “Адолат: Нима қилиш тўғри” китобларида капиталистик жамият якунда инсон ҳаётини ҳам пул билан ўлчашга олиб келишини айтади. Унга кўра, танловсиз қолдирилган инсонлар ўзларини мажбурлаган ҳолда ҳаётини “пуллай” бошлайди.
Бунга мисол қилиб урушларга ҳусусий компаниялар томонидан ёлланган аскарларни айтар экан, улар ўз ҳаётини белгиланган пулга сотишга “рози” бўлганини келтирган. Сериалда ҳам, иштирокчилар катта пул эвазига ўз жонларини тикиб, “ўлим ўйинлари”га қайтиб келишади.
Сэндел айтадики, инсонларнинг танловсиз вақтдаги розиликлари (consent) мажбурий меҳнат, яъни қуллик саналади. Унинг фикрича, бундай танловсизлик жамиятдаги юқори тенгсизлик даражаси ва инсонларнинг ўлчовлари фақатгина пулга боғланиб қолиши натижасидир.
Сэнделнинг фикрларини хулоса қилиб айтиш мумкинки, бозор иқтисодиёти бу фақатгина иқтисодий савол эмас, балки инсонларнинг жамиятда қандай яшашга рози бўлишлари ва ўзаро келишишлари ҳақидаги савол. Бундай ҳолдаги ижтимоий адолат эса фақат ахлоқ қоидалари орқали ўрнатилиши мумкин.
Сериал ҳам ушбу кўринишда ҳозирги кундаги глобал капиталистик системани танқид қилган. Бугунги Корея мутлақ капитализм ғояларини олға сургани ҳисобига, сўнгги йилларда корейслар томонидан капитализм яратган ижтимоий тенгсизликни танқид қилувчи фильмлар ҳам кўпайган. Машҳур мисол ва ўхшашлик деб, “Паразит” (2019) фильмини келтириш мумкин.
Қўшимча, корейс жамиятида рақобат ўта экстримал кўринишга эга. Буни сериал мисолида ҳам яққол кўриш мумкин. (Бир мисол: 456-иштирокчи ўйинга келишдан аввал метрода 100,000 вон (~$85) ютиш учун аввалига бир неча тарсаки “ютиб олади”. Ғолиб бўлмагунича рақобатни тўхтатмасдан, ютганида ҳатто мукофотни унутиб, тарсаки тушурмоқчи бўлган вазият.)
Ўйин ташкилотчилари ташқи дунёни адолатсиз деб, иштирокчилар учун тенг имкониятга эга, ҳеч қандай қоидаларсиз - анархик системани яратган. Ушбу анархия эса аввалига ҳақиқий тартибсизлик яратиб, иштирокчилар бир-бирларини ўлдириши билан якунланади.
Сэндел Роберт Нозикнинг “Анархия, Давлат, Утопия” китобини шарҳлар экан, барча учун адолатли туюлган (утопик) жамият узоқ келажакда анархик кўринишга эга бўлиши ва якунда ҳақиқий эгалитар дунёни ярата олишига катта урғу берган эди…
Netflix ўз сериалларида жамиятнинг кучсиз аъзоларини позитив дискриминация орқали доимо қўллашга ҳаракат қилади. Ушбу сериал мисолида эса, корейс жамиятидаги иммигрант ишчилар юз келувчи кундалик дискриминация ва алдовларни Али мисолида, қочоқларга бўлган камситувчи муносабатни ва Шимолий Кореяга бўлган қарашни Кан Сэ Бёк (067-иштирокчи) орқали муваффақиятли тарзда олиб чиқа олди.
Сериал кўтарилган хайпга мутлақо арзийди. Сериални @UzNetflix каналида томоша қилишингиз мумкин.
Шахсий рейтинг: 9/10
P.S. Сериалдаги сюжет японларнинг “Кайдзи” мангаларига асосланган 2009 йилги фильмни ёдга солди. Сюжет деярли бир ҳил бошланиб, параллел тарздаги ўхшашликлар билан давом этади.
Кальмар ўйини: кўтарилган хайпга арзийдими? Сериални бироз таҳлил қилиб кўрамиз. Олдинда СПОЙЛЕРЛАР!
Сюжет
Сериал қисқача катта пулга муҳтож бўлиб қолган инсонларнинг ўз ҳаёти эвазига ностальгик ўйинларга таклиф қилиниши билан бошланади. Мағлубият эса уларнинг ўлимига олиб келади.
Умидсиз инсонларни катта пул эвазига ўз домига тортувчи кальмар ўйинлари - глобал. Ундаги VIP кузатувчилар эса турли давлатлардаги ультра-бойлардан ташкил топган.
001 иштирокчи кузатувчилар ичида бўлсада, ўлими яқинлашаётгани ва ўз ҳаётида ўзгача кўнгилҳушлик ҳис қилиш учун ўйинга қўшилади. Ўйинда ҳар бир инсон ҳаёти 100 млн вонга (~$85,000) тенглаштирилган.
Жун Хо архивларни кўраётганида ўз акаси Ин Хо - ўйинни ташкиллаштирувчи қора ниқобли шаҳс эканини ва 132-рақамда 28-Кальмар Ўйинлари ғолибига айланганини билиб олганди. Ҳулоса қилиш мумкинки, Ин Ходаги умидсизлик якунда тобеликка олиб келган.
Таҳлил
Сериал @kitoblog каналида Социал Дарвинизм ва капитализмнинг камчиликларини Эрих Фромм таъсирида яхши таҳлил қилган, ўқиб кўришни тавсия қиламан. Мен эса сериални Майкл Сэндел фикрлари билан таҳлил қилишга уриниб кўрсам.
Майкл Сэндел “Пул нимани сотиб ололмайди: Бозоринг аҳлоқий чегаралари” ва “Адолат: Нима қилиш тўғри” китобларида капиталистик жамият якунда инсон ҳаётини ҳам пул билан ўлчашга олиб келишини айтади. Унга кўра, танловсиз қолдирилган инсонлар ўзларини мажбурлаган ҳолда ҳаётини “пуллай” бошлайди.
Бунга мисол қилиб урушларга ҳусусий компаниялар томонидан ёлланган аскарларни айтар экан, улар ўз ҳаётини белгиланган пулга сотишга “рози” бўлганини келтирган. Сериалда ҳам, иштирокчилар катта пул эвазига ўз жонларини тикиб, “ўлим ўйинлари”га қайтиб келишади.
Сэндел айтадики, инсонларнинг танловсиз вақтдаги розиликлари (consent) мажбурий меҳнат, яъни қуллик саналади. Унинг фикрича, бундай танловсизлик жамиятдаги юқори тенгсизлик даражаси ва инсонларнинг ўлчовлари фақатгина пулга боғланиб қолиши натижасидир.
Сэнделнинг фикрларини хулоса қилиб айтиш мумкинки, бозор иқтисодиёти бу фақатгина иқтисодий савол эмас, балки инсонларнинг жамиятда қандай яшашга рози бўлишлари ва ўзаро келишишлари ҳақидаги савол. Бундай ҳолдаги ижтимоий адолат эса фақат ахлоқ қоидалари орқали ўрнатилиши мумкин.
Сериал ҳам ушбу кўринишда ҳозирги кундаги глобал капиталистик системани танқид қилган. Бугунги Корея мутлақ капитализм ғояларини олға сургани ҳисобига, сўнгги йилларда корейслар томонидан капитализм яратган ижтимоий тенгсизликни танқид қилувчи фильмлар ҳам кўпайган. Машҳур мисол ва ўхшашлик деб, “Паразит” (2019) фильмини келтириш мумкин.
Қўшимча, корейс жамиятида рақобат ўта экстримал кўринишга эга. Буни сериал мисолида ҳам яққол кўриш мумкин. (Бир мисол: 456-иштирокчи ўйинга келишдан аввал метрода 100,000 вон (~$85) ютиш учун аввалига бир неча тарсаки “ютиб олади”. Ғолиб бўлмагунича рақобатни тўхтатмасдан, ютганида ҳатто мукофотни унутиб, тарсаки тушурмоқчи бўлган вазият.)
Ўйин ташкилотчилари ташқи дунёни адолатсиз деб, иштирокчилар учун тенг имкониятга эга, ҳеч қандай қоидаларсиз - анархик системани яратган. Ушбу анархия эса аввалига ҳақиқий тартибсизлик яратиб, иштирокчилар бир-бирларини ўлдириши билан якунланади.
Сэндел Роберт Нозикнинг “Анархия, Давлат, Утопия” китобини шарҳлар экан, барча учун адолатли туюлган (утопик) жамият узоқ келажакда анархик кўринишга эга бўлиши ва якунда ҳақиқий эгалитар дунёни ярата олишига катта урғу берган эди…
Netflix ўз сериалларида жамиятнинг кучсиз аъзоларини позитив дискриминация орқали доимо қўллашга ҳаракат қилади. Ушбу сериал мисолида эса, корейс жамиятидаги иммигрант ишчилар юз келувчи кундалик дискриминация ва алдовларни Али мисолида, қочоқларга бўлган камситувчи муносабатни ва Шимолий Кореяга бўлган қарашни Кан Сэ Бёк (067-иштирокчи) орқали муваффақиятли тарзда олиб чиқа олди.
Сериал кўтарилган хайпга мутлақо арзийди. Сериални @UzNetflix каналида томоша қилишингиз мумкин.
Шахсий рейтинг: 9/10
P.S. Сериалдаги сюжет японларнинг “Кайдзи” мангаларига асосланган 2009 йилги фильмни ёдга солди. Сюжет деярли бир ҳил бошланиб, параллел тарздаги ўхшашликлар билан давом этади.
Дюна (Dune)
Куни кеча @leyamakasi канали админи билан Dune фильмини iMax’да кўришга муваффақ бўлдик. Қуйида ўз таассурот ва таҳлилларимиз билан ўртоқлашамиз.
Дени Вильневнинг жуда узоқ кутилган фильми ва ниҳоят экран юзини кўрди. Фрэнк Гербертнинг “суратга тушириб бўлмайдиган” асари асосида ишланган барча фильмлар омадсизликка учрашга маҳкум қилингандай эди. Вильневнинг фильми нимаси билан ажраб туради? Қуйида шу ҳақда таҳлил олиб борамиз.
Режиссёр ўз каръераси давомида турфа хил жанрдаги шедеврлар яратиши билан бирга, ушбу фильмларни “Дюна” фильмини суратга олиш учун пойдевор қилиб ишлатганини; сўнгги икки фильм - “Тиғ устида югурувчи 2049” (2017) ва “Ташриф” (2016) илмий-тўқималарини эса айнан “Дюна” учун яратганини айтиб ўтган эди.
Буюк композитор Ханс Зиммер эса “Дюна” фильмини яратиш учун, азалий ҳамкори - Кристофер Ноланнинг “Ақида” (2020) фильмидан бош тортган эди. Фильм учун танланган актерлар гуруҳи ҳам, асардаги қаҳрамонлар образига тўлиғича мос келган.
Қисқа қилиб айтганда, режиссура, композиция, ижро, кинемотография, ва визуал эффектлар шу даражада мукаммалки, бу ҳақда ортиқча сўз олиб бориш ҳам шарт эмас. Энди эътиборни кино адаптациядаги сюжетга қаратсак.
Ахтунг, СПОЙЛЕРЛАР!
Фильмда Арракис сайёрасидаги туб аҳоли - Фременларни Хорканнонен ва Император бошқарувидан озод қилишга интилаётган, ўзи ҳақидаги башоратларни амалга ошириши кутилаётган Масиҳона қаҳрамон Полнинг нима қилиш кераклигини билолмай, ўз тақдири томон кўр-кўрона ҳаракатланаётгани олиб чиқилади.
Полнинг отаси Летонинг "Буюк инсон бошқарувга интилмайди, бу унинг елкасидаги бурч ҳисобланади. Агар ушбу чақирувга жавобинг йўқ бўлган тақдирда ҳам, сен менинг ўғлимлигингча қоласан", иқтибоси эса Атрейдеслар уйининг бошқарув усули ва принципиал қадриятларини тўлиқ очиб беради.
Ўзининг тақдири буюк ишларни амалга ошириш эканлигини тобора чуқурроқ тушуниб бораётган Пол ўзи ҳақидаги башоратдаги етакчи бўлиб етишиш учун отасининг юқоридаги сўзларига амал қилишни бошлайди. Квисатц Хадерахга айланиш йўлида ўз тушларига эргашаётган қаҳрамон якунда ҳаёт жумбоқларини ечиш ўрнига борлиқни қандай бўлса қабул қилишни бошлайди.
. . .
"Ҳаётнинг сир-синоатлари ечиладиган жумбоқлар эмас, балки тажрибадан ўтказиш керак бўлган воқеъликдир."
© Франк Герберт
Ушбу иқтибос жуда кўплаб одамларнинг ич-ичларида сўниб ётган вулқонларни отилишга ундовчи, ҳаёлларимизни банд қилган ва лекин ҳозиргача тўлиқ ечимни топмаган жумбоқларни четга суриб, ҳаётни борича, сезгиларимиз орқали бошдан кечиришга даъватдек эшитилади.
Ростдан ҳам шундай эмасми? Ўзига ҳаёт маъносини топишдек улкан вазифани юклаб олиш одатда инсонни бахтсиз қилади ва ҳаётни тўлақонли яшашдан тийиб, унинг завқ берадиган томонларини кашф этишга ҳалақит беради. Ёки шунчаки ноаниқликни ёқтирмайдиган инсоний қизиқувчанлик баъзида боши берк, қоронғи ва тор кўчаларга кириб қолишимизга сабаб бўлади. Фильм протагонисти Полнинг ҳаёти ҳам мана шундай ечилиши кутилаётган синоатларга тўла.
Пол бошқариши кутилаётган Арракис сайёраси фақат чўлдан иборат бўлсада, коинотдаги энг муҳим ресурснинг биттаю битта манбаси. Ўз тушларида фремен қиз Чанини доимий кўраётган, буюк лекин таҳликали келажакка етаклаётган жумбоқларни ечолмай турган вақтда Бене Гесерит сектаси коҳинининг Полни синовдан ўтказиши унинг ҳаётидаги жумбоқларни яна ҳам мураккаблаштириб юборади.
Шу ерда экзистенциал фалсафа отаси Сорен Киркегарддан бир иқтибос ёдга келади: "Ҳаёт ечилиши керак бўлган жумбоқ эмас, балки тажриба қилиб кўриш керак бўлган воқеъликдир.
Киркегард ҳаётнинг абсурд экани, маъносизлик азоби ва умидсизлик қандай бўлишини яхши англаган авангард файласуфлардан бўлган. Лекин шунга қарамай, ҳаёт ўз ичида оз бўлса ҳам бахтли, тажрибадан ўтказиб кўрганда инсонга тириклик хиссини берадиган ва энг муҳими умид бағишлайдиган лаҳзаларни қамраб олишини рад этмаган.
У абсурднинг умидсизлик гирдобида қолиб кетиш ўрнига ундан баландроқ бўлишни, унинг устидан қаҳ-қаҳ отиб кулиш кераклигини айтади.
1/2
Куни кеча @leyamakasi канали админи билан Dune фильмини iMax’да кўришга муваффақ бўлдик. Қуйида ўз таассурот ва таҳлилларимиз билан ўртоқлашамиз.
Дени Вильневнинг жуда узоқ кутилган фильми ва ниҳоят экран юзини кўрди. Фрэнк Гербертнинг “суратга тушириб бўлмайдиган” асари асосида ишланган барча фильмлар омадсизликка учрашга маҳкум қилингандай эди. Вильневнинг фильми нимаси билан ажраб туради? Қуйида шу ҳақда таҳлил олиб борамиз.
Режиссёр ўз каръераси давомида турфа хил жанрдаги шедеврлар яратиши билан бирга, ушбу фильмларни “Дюна” фильмини суратга олиш учун пойдевор қилиб ишлатганини; сўнгги икки фильм - “Тиғ устида югурувчи 2049” (2017) ва “Ташриф” (2016) илмий-тўқималарини эса айнан “Дюна” учун яратганини айтиб ўтган эди.
Буюк композитор Ханс Зиммер эса “Дюна” фильмини яратиш учун, азалий ҳамкори - Кристофер Ноланнинг “Ақида” (2020) фильмидан бош тортган эди. Фильм учун танланган актерлар гуруҳи ҳам, асардаги қаҳрамонлар образига тўлиғича мос келган.
Қисқа қилиб айтганда, режиссура, композиция, ижро, кинемотография, ва визуал эффектлар шу даражада мукаммалки, бу ҳақда ортиқча сўз олиб бориш ҳам шарт эмас. Энди эътиборни кино адаптациядаги сюжетга қаратсак.
Ахтунг, СПОЙЛЕРЛАР!
Фильмда Арракис сайёрасидаги туб аҳоли - Фременларни Хорканнонен ва Император бошқарувидан озод қилишга интилаётган, ўзи ҳақидаги башоратларни амалга ошириши кутилаётган Масиҳона қаҳрамон Полнинг нима қилиш кераклигини билолмай, ўз тақдири томон кўр-кўрона ҳаракатланаётгани олиб чиқилади.
Полнинг отаси Летонинг "Буюк инсон бошқарувга интилмайди, бу унинг елкасидаги бурч ҳисобланади. Агар ушбу чақирувга жавобинг йўқ бўлган тақдирда ҳам, сен менинг ўғлимлигингча қоласан", иқтибоси эса Атрейдеслар уйининг бошқарув усули ва принципиал қадриятларини тўлиқ очиб беради.
Ўзининг тақдири буюк ишларни амалга ошириш эканлигини тобора чуқурроқ тушуниб бораётган Пол ўзи ҳақидаги башоратдаги етакчи бўлиб етишиш учун отасининг юқоридаги сўзларига амал қилишни бошлайди. Квисатц Хадерахга айланиш йўлида ўз тушларига эргашаётган қаҳрамон якунда ҳаёт жумбоқларини ечиш ўрнига борлиқни қандай бўлса қабул қилишни бошлайди.
. . .
"Ҳаётнинг сир-синоатлари ечиладиган жумбоқлар эмас, балки тажрибадан ўтказиш керак бўлган воқеъликдир."
© Франк Герберт
Ушбу иқтибос жуда кўплаб одамларнинг ич-ичларида сўниб ётган вулқонларни отилишга ундовчи, ҳаёлларимизни банд қилган ва лекин ҳозиргача тўлиқ ечимни топмаган жумбоқларни четга суриб, ҳаётни борича, сезгиларимиз орқали бошдан кечиришга даъватдек эшитилади.
Ростдан ҳам шундай эмасми? Ўзига ҳаёт маъносини топишдек улкан вазифани юклаб олиш одатда инсонни бахтсиз қилади ва ҳаётни тўлақонли яшашдан тийиб, унинг завқ берадиган томонларини кашф этишга ҳалақит беради. Ёки шунчаки ноаниқликни ёқтирмайдиган инсоний қизиқувчанлик баъзида боши берк, қоронғи ва тор кўчаларга кириб қолишимизга сабаб бўлади. Фильм протагонисти Полнинг ҳаёти ҳам мана шундай ечилиши кутилаётган синоатларга тўла.
Пол бошқариши кутилаётган Арракис сайёраси фақат чўлдан иборат бўлсада, коинотдаги энг муҳим ресурснинг биттаю битта манбаси. Ўз тушларида фремен қиз Чанини доимий кўраётган, буюк лекин таҳликали келажакка етаклаётган жумбоқларни ечолмай турган вақтда Бене Гесерит сектаси коҳинининг Полни синовдан ўтказиши унинг ҳаётидаги жумбоқларни яна ҳам мураккаблаштириб юборади.
Шу ерда экзистенциал фалсафа отаси Сорен Киркегарддан бир иқтибос ёдга келади: "Ҳаёт ечилиши керак бўлган жумбоқ эмас, балки тажриба қилиб кўриш керак бўлган воқеъликдир.
Киркегард ҳаётнинг абсурд экани, маъносизлик азоби ва умидсизлик қандай бўлишини яхши англаган авангард файласуфлардан бўлган. Лекин шунга қарамай, ҳаёт ўз ичида оз бўлса ҳам бахтли, тажрибадан ўтказиб кўрганда инсонга тириклик хиссини берадиган ва энг муҳими умид бағишлайдиган лаҳзаларни қамраб олишини рад этмаган.
У абсурднинг умидсизлик гирдобида қолиб кетиш ўрнига ундан баландроқ бўлишни, унинг устидан қаҳ-қаҳ отиб кулиш кераклигини айтади.
1/2
2/2
Шунинг учун ҳаётни тўлақонли яшаш у тортиқ қиладиган тажрибаларни борича қабул қилиш, хиссиёт оламининг ҳар бир сатҳлари - умид ва умидсизлик, оғриқ ва завқ, қайғу ва шодлик, муҳаббат ва нафратга шўнғиб кўришни англатади. Полнинг ҳам Арракисга келган даври айнан шундай абсурд ва умидсизлик кесишган нуқта саналади.
Галактик империя ҳам, бошқа барча империяларда бўлгани каби, аристократ оилалар ўртасидаги душманлик ва фитналарни қамраб олган. Шундай уруш туфайли отаси ўлдирилган, бутун бошли ҳокимиятдан айрилган Пол ўлик Арракиснинг чўлларида онаси билан душман қувғинида қолади.
Айнан шу саргардонлик саҳналари Пол чўлнинг ўзи ўйлаганидек эмаслиги, унда улкан ва даҳшатли қуртлардан ташқари кичик сутэмизувчи ҳайвонлар борлигини кашф қилади. У Муадъдиб деб номланган, Арракис сайёрасининг рамзи бўлган, кенгуру-сичқон чўл муҳитига мослашиб, катта қулоқлари орқали тонгги намликни сувга айлантириб ичишини кўради.
Бу саҳнанинг рамзий маъноси бизнингча шундай: ҳаёт биз учун ташқаридан қараганда маъносиз (абсурд) бўлиб кўрингани билан, уни ичидан туриб, сезгилар орқали тўлиғича бошдан ўтказиш қандайдир маъно ва мазмун касб этишини англатади.
“Агар ҳаёт қандайдир мазмун касб этса, биз тортадиган азоблар ҳам маънога эга бўлса керак.”
© Виктор Франкл
Бундан ташқари, Арракиснинг ўзига ҳос экологияси биологик ҳаёт учун энг кам имкон бор жойда ҳам ўз-ўзини сақлаб қола олиш хусусиятини кўрсатиб берган. Фильмни кўриш жараёнида бу саҳнанинг моҳирона очиб берилганини кўриб, ҳайратланмасдан бошқа илож йўқ.
Демак, ҳам рамзий, ҳам табиий маънода ҳаёт фақатгина ўлимни тақазо қиладиган абсурд, негизи мазмунсизлик ва умидсизлик бўлган, хулосага қаратилган жараён эмас, балки шунчаки тажрибадан ўтказиб кўрганда юзага чиқадиган; жараённинг ўзидан завқланишни билиш керак бўлган; ҳар доим умид бор эканлиги ва буни пайқаш учун кузатувчанлик, сезгирлик зарур бўлган жараёндир.
Пол буни англаб етган ондан бошлаб, ўзининг ҳаёти абсурд, синоатга тўлган, йўқотиш ва азобдан иборат эмас, балки синоат деб ўйлаганлари ўзи амалга ошириши керак бўлган бурч ва зарурият эканлиги, айнан шунинг ўзи умид берувчи манба эканлиги намоён бўлади.
. . .
Энди эса фильм аллегорияси ва аллюзиясига бироз назар ташласак. Аллегорик кўринишда, фильм колониализм ва саноатлашишни танқидга олиб, экологияга алоҳида урғу беради.
Фильмнинг атроф-муҳитга берган урғуси Полнинг Арракисдаги ўсимлик ва жонзотлар дунёсини, айниқса туб аҳолининг табиат билан ўзаро қандай уйғун яшашини чуқур ўрганиши орқали кўрсатиб берган. Сайёрадаги Муадъдиб ҳаёти қисқа лавҳалар орқали тасвирлансада, экология мавзусини яққол изоҳлаб бера олган.
Хорканнонен ва Артрейдес уйлари ўз сайёраларини ташлаб, Арракисга ушбу сайёрадаги ресурсларни талаш учунгина келиши, XV асрдаги Американинг эгалланишига ёки манфаатдор давлатларнинг Яқин Шарққа нефт учунгина келишганига қиёслаш мумкин.
Бу даврлардаги ресурслар учун кураш ўзаро уруш ва фитналарга ўтиб кетилгани фильмда ҳам мос равишда ифода топган. Қўшимча қилиб, туб аҳоли - фременларнинг босқинчиларга бўлган муносабатини ва Масиҳ сиймосидаги етакловчи инсоннинг (Пол) келишига ишончларини диний ва мифологик башоратларга қиёслаш мумкин.
Иброҳимий динлар таъсирида вужудга келган бу аллюзия - фременларнинг башорат қилинган халоскорни кутишлари, ташқи душманга қарши курашда унинг ортидан эргашишлари фильм сўнггисидаги лавҳаларда кўриниш бераётган эди.
Шундай қилиб, фильмнинг биринчи қисми буюк интиҳонинг ибтидоси сифатида якунига етади.
Улкан кўламли эпик "Дюна” артхауси, шубҳасиз, кинотеатрда кўрилиши шарт бўлган фильм саналади.
Шахсий рейтинг:
@leyamakasi: 8.5/10
@UzIMDb: 9.5/10
Шунинг учун ҳаётни тўлақонли яшаш у тортиқ қиладиган тажрибаларни борича қабул қилиш, хиссиёт оламининг ҳар бир сатҳлари - умид ва умидсизлик, оғриқ ва завқ, қайғу ва шодлик, муҳаббат ва нафратга шўнғиб кўришни англатади. Полнинг ҳам Арракисга келган даври айнан шундай абсурд ва умидсизлик кесишган нуқта саналади.
Галактик империя ҳам, бошқа барча империяларда бўлгани каби, аристократ оилалар ўртасидаги душманлик ва фитналарни қамраб олган. Шундай уруш туфайли отаси ўлдирилган, бутун бошли ҳокимиятдан айрилган Пол ўлик Арракиснинг чўлларида онаси билан душман қувғинида қолади.
Айнан шу саргардонлик саҳналари Пол чўлнинг ўзи ўйлаганидек эмаслиги, унда улкан ва даҳшатли қуртлардан ташқари кичик сутэмизувчи ҳайвонлар борлигини кашф қилади. У Муадъдиб деб номланган, Арракис сайёрасининг рамзи бўлган, кенгуру-сичқон чўл муҳитига мослашиб, катта қулоқлари орқали тонгги намликни сувга айлантириб ичишини кўради.
Бу саҳнанинг рамзий маъноси бизнингча шундай: ҳаёт биз учун ташқаридан қараганда маъносиз (абсурд) бўлиб кўрингани билан, уни ичидан туриб, сезгилар орқали тўлиғича бошдан ўтказиш қандайдир маъно ва мазмун касб этишини англатади.
“Агар ҳаёт қандайдир мазмун касб этса, биз тортадиган азоблар ҳам маънога эга бўлса керак.”
© Виктор Франкл
Бундан ташқари, Арракиснинг ўзига ҳос экологияси биологик ҳаёт учун энг кам имкон бор жойда ҳам ўз-ўзини сақлаб қола олиш хусусиятини кўрсатиб берган. Фильмни кўриш жараёнида бу саҳнанинг моҳирона очиб берилганини кўриб, ҳайратланмасдан бошқа илож йўқ.
Демак, ҳам рамзий, ҳам табиий маънода ҳаёт фақатгина ўлимни тақазо қиладиган абсурд, негизи мазмунсизлик ва умидсизлик бўлган, хулосага қаратилган жараён эмас, балки шунчаки тажрибадан ўтказиб кўрганда юзага чиқадиган; жараённинг ўзидан завқланишни билиш керак бўлган; ҳар доим умид бор эканлиги ва буни пайқаш учун кузатувчанлик, сезгирлик зарур бўлган жараёндир.
Пол буни англаб етган ондан бошлаб, ўзининг ҳаёти абсурд, синоатга тўлган, йўқотиш ва азобдан иборат эмас, балки синоат деб ўйлаганлари ўзи амалга ошириши керак бўлган бурч ва зарурият эканлиги, айнан шунинг ўзи умид берувчи манба эканлиги намоён бўлади.
. . .
Энди эса фильм аллегорияси ва аллюзиясига бироз назар ташласак. Аллегорик кўринишда, фильм колониализм ва саноатлашишни танқидга олиб, экологияга алоҳида урғу беради.
Фильмнинг атроф-муҳитга берган урғуси Полнинг Арракисдаги ўсимлик ва жонзотлар дунёсини, айниқса туб аҳолининг табиат билан ўзаро қандай уйғун яшашини чуқур ўрганиши орқали кўрсатиб берган. Сайёрадаги Муадъдиб ҳаёти қисқа лавҳалар орқали тасвирлансада, экология мавзусини яққол изоҳлаб бера олган.
Хорканнонен ва Артрейдес уйлари ўз сайёраларини ташлаб, Арракисга ушбу сайёрадаги ресурсларни талаш учунгина келиши, XV асрдаги Американинг эгалланишига ёки манфаатдор давлатларнинг Яқин Шарққа нефт учунгина келишганига қиёслаш мумкин.
Бу даврлардаги ресурслар учун кураш ўзаро уруш ва фитналарга ўтиб кетилгани фильмда ҳам мос равишда ифода топган. Қўшимча қилиб, туб аҳоли - фременларнинг босқинчиларга бўлган муносабатини ва Масиҳ сиймосидаги етакловчи инсоннинг (Пол) келишига ишончларини диний ва мифологик башоратларга қиёслаш мумкин.
Иброҳимий динлар таъсирида вужудга келган бу аллюзия - фременларнинг башорат қилинган халоскорни кутишлари, ташқи душманга қарши курашда унинг ортидан эргашишлари фильм сўнггисидаги лавҳаларда кўриниш бераётган эди.
Шундай қилиб, фильмнинг биринчи қисми буюк интиҳонинг ибтидоси сифатида якунига етади.
Улкан кўламли эпик "Дюна” артхауси, шубҳасиз, кинотеатрда кўрилиши шарт бўлган фильм саналади.
Шахсий рейтинг:
@leyamakasi: 8.5/10
@UzIMDb: 9.5/10
“Интерстеллар” фильмининг премьерасидан бери Миллернинг сайёрасида эндигина 1 соат ўтди.
7 йил олдин бугун фильм катта экранларга чиқарилган эди.
@UzIMDb
7 йил олдин бугун фильм катта экранларга чиқарилган эди.
@UzIMDb
Ўргимчак-одам: Уйга йўл йўқ
Aхлоқ - ўргимчак-одам шахсиятининг ажралмас қисми ҳисобланади. Вазият қандай бўлишидан қатъий назар, у доимо эзгулик тамойилларига содиқ қолади ёки уларнинг аҳамиятини тушуниб етади.
Марвел кино оламида эса ўргимчак-одамнинг ушбу потенциали деярли очиб берилмасдан, олдинги фильмларда шунчаки "пул олиб келувчи машина"нинг шогирдига айланиб, эътибор марказидан четда қолар эди.
"Уйга йўл йўқ" фильми эса ахлоқ ва адолат масалаларини чуқур очиб бера олди дейиш мумкин. Қуйида эса ушбу фильмнинг таҳлили.
Диққат: СПОЙЛЕРЛAР!
Фильм ўзлигини тўлиқ қабул қилишга қийналаётган Питернинг кундалик ҳаётда дуч келаётган муаммолари, у сабаб унга яқин инсонлар азият чекаётганидан азобланаётган ўсмирнинг Доктор Стренждан ёрдам сўраши билан бошланади.
Стренж қадрдон қасоскорига ёрдам бериш мақсадида, бутун дунё ўргимчак-одам кимлигини унутиши учун афсун қўллайди. Лекин афсунга қайта ўзгартиришлар киритавериш натижасида, ўзга оламлардан бошқа ўргимчак-одамларнинг душманлари кириб кела бошлайди.
Aввалига уларни ўз оламига қайтаришни мақсад қилган, лекин ундай қилинса уларнинг барчаси ҳалок бўлишини билган Питер Стренжга қарши чиқади. Питернинг мақсади - ўзгалар ўлимига сабабчи бўлмаслик; ҳатто унинг елкасига заррача айбдорлик тушмайдиган билвосита тарзда бўлса ҳам.
Бу уриниш яхши бошланади, лекин кутилмаган муваффақиятсизлик сабаб, Питер ҳаётидаги энг катта йўқотишга учрайди. Бу даврда ўзга оламлардан бошқа ўргимчак-одамлар Нед ва МЖ билан учрашади ва руҳий кўмакка муҳтож Питер билан бирлашади.
Воқеалар эса уларнинг чин эзгулик тамойилларига мос тарзда ҳаракатланиши билан давом этиб, нафақат рақибларга, балки ўргимчак-одамларга ҳам ўзлари қилган хатони тўғирлаш учун иккинчи имконият тақдим қилинади. Фильм эса ўзга оламдан келганларнинг уйга қатиши ва бутун дунё ўргимчак-одам кимлигини унутиши билан якунланади.
~~
Ушбу фильмда уч ўргимчак-одам ўз ҳаётлари давомида ўрганган аҳлоқий дарсларни энг қисқа кўринишда ажойиб тушунтириб беришади. Буюк қудрат ортидан буюк масъулиятлар келишини англаб етиш эса исталган ўргимчак-одамнинг муқаррар тақдири ҳисобланади.
Бу йўлда улар кўпинча ўзларига энг қадрли инсонларни йўқотади, маълум бир давр давомида экзистенциал кризисга тушиб қолади, ва ҳаётидаги мақсадларини буткул йўқотади. Вақт ўтиши билан эса, улар энг ачинарли йўқотишларни ҳам қабул қила олишни ва ҳатто уларга энг йирик азобларни тақдим қилганларни ҳам кечира олишга куч топишни ўрганади.
Ва энг асосийси улар буни фақатгина ўз тажрибаларидан тушуниб етади, кимнингдир ўгитларидан емас. Бу даврда эса уларни энг кенг тарқалган ахлоқий қарашлардан бири кутиб туради:
Қасос бу адолатми?
Тоби Магуайр образи тушуниб етган эдики, қасос бу ҳаттоки ички қониқиш ҳам эмас, балки ўз ортидан катта аҳлоқий босимларни олиб келувчи хиссиёт. У буни Том Холланд образига тушунтиришга ҳар қанча урунса ҳам, юқорида айтилганидек, Том буни ўз бошидан ўтказмагунча англаб етмас еди.
Гоблин Том Холланд образига энг қадрдон инсон - Мэй Паркерни ўлдирганидан сўнг, у ўз олдига Гоблинни ўлдиришни мақсад қилади. Тобининг образи эса буни олдини олишга муваффақ бўлади. Том Холланднинг ўргимчак-одами эса кейинчалик қасос ҳеч қачон адолат олиб келмаслигини тушуниб етади.
Aгар Питер Мэй учун қасос олганида нима бўлар эди? Aтиги бир ёмон кун (just one bad day) сценарийсининг иккинчи варианти такрорланар эди. Бунга кўра эса, бир кунда юз берадиган ҳодисалар инсонни ёки буюклик ёки ёвузлик тимсолига айланиши учун кифоя бўлади.
Бэтмен ва Жокернинг яралишига устун бўлиб берган бу қараш ушбу фильмда ҳам ўз ифодасини топади. Яъни, инсоннинг ўз ҳатти-ҳаракатлари ва танловлари натижасида унинг ўзлиги вужудга келади.
Питер фильм якунида ўзлигини, масъулиятларини, ва ахлоқий тамойилларини тўлиқ англаб етди. Бу қарашлар эса ўз навбатида Волтер ва Кант фалсафаларидан чуқур илҳомланилган. Ўзликни англаб етиши эса ўргимчак-одамнинг янги кийимида мажозан ҳам ўз ифодасини топади.
Coming-of-age жанрига идеал мисол бўла олган ушбу фильм суперқаҳрамонлар ҳақидаги фильмлар келажагига умид учқунларини ярата олади.
Шахсий рейтинг: 8.7/10
@UzIMDb
Aхлоқ - ўргимчак-одам шахсиятининг ажралмас қисми ҳисобланади. Вазият қандай бўлишидан қатъий назар, у доимо эзгулик тамойилларига содиқ қолади ёки уларнинг аҳамиятини тушуниб етади.
Марвел кино оламида эса ўргимчак-одамнинг ушбу потенциали деярли очиб берилмасдан, олдинги фильмларда шунчаки "пул олиб келувчи машина"нинг шогирдига айланиб, эътибор марказидан четда қолар эди.
"Уйга йўл йўқ" фильми эса ахлоқ ва адолат масалаларини чуқур очиб бера олди дейиш мумкин. Қуйида эса ушбу фильмнинг таҳлили.
Диққат: СПОЙЛЕРЛAР!
Фильм ўзлигини тўлиқ қабул қилишга қийналаётган Питернинг кундалик ҳаётда дуч келаётган муаммолари, у сабаб унга яқин инсонлар азият чекаётганидан азобланаётган ўсмирнинг Доктор Стренждан ёрдам сўраши билан бошланади.
Стренж қадрдон қасоскорига ёрдам бериш мақсадида, бутун дунё ўргимчак-одам кимлигини унутиши учун афсун қўллайди. Лекин афсунга қайта ўзгартиришлар киритавериш натижасида, ўзга оламлардан бошқа ўргимчак-одамларнинг душманлари кириб кела бошлайди.
Aввалига уларни ўз оламига қайтаришни мақсад қилган, лекин ундай қилинса уларнинг барчаси ҳалок бўлишини билган Питер Стренжга қарши чиқади. Питернинг мақсади - ўзгалар ўлимига сабабчи бўлмаслик; ҳатто унинг елкасига заррача айбдорлик тушмайдиган билвосита тарзда бўлса ҳам.
Бу уриниш яхши бошланади, лекин кутилмаган муваффақиятсизлик сабаб, Питер ҳаётидаги энг катта йўқотишга учрайди. Бу даврда ўзга оламлардан бошқа ўргимчак-одамлар Нед ва МЖ билан учрашади ва руҳий кўмакка муҳтож Питер билан бирлашади.
Воқеалар эса уларнинг чин эзгулик тамойилларига мос тарзда ҳаракатланиши билан давом этиб, нафақат рақибларга, балки ўргимчак-одамларга ҳам ўзлари қилган хатони тўғирлаш учун иккинчи имконият тақдим қилинади. Фильм эса ўзга оламдан келганларнинг уйга қатиши ва бутун дунё ўргимчак-одам кимлигини унутиши билан якунланади.
~~
Ушбу фильмда уч ўргимчак-одам ўз ҳаётлари давомида ўрганган аҳлоқий дарсларни энг қисқа кўринишда ажойиб тушунтириб беришади. Буюк қудрат ортидан буюк масъулиятлар келишини англаб етиш эса исталган ўргимчак-одамнинг муқаррар тақдири ҳисобланади.
Бу йўлда улар кўпинча ўзларига энг қадрли инсонларни йўқотади, маълум бир давр давомида экзистенциал кризисга тушиб қолади, ва ҳаётидаги мақсадларини буткул йўқотади. Вақт ўтиши билан эса, улар энг ачинарли йўқотишларни ҳам қабул қила олишни ва ҳатто уларга энг йирик азобларни тақдим қилганларни ҳам кечира олишга куч топишни ўрганади.
Ва энг асосийси улар буни фақатгина ўз тажрибаларидан тушуниб етади, кимнингдир ўгитларидан емас. Бу даврда эса уларни энг кенг тарқалган ахлоқий қарашлардан бири кутиб туради:
Қасос бу адолатми?
Тоби Магуайр образи тушуниб етган эдики, қасос бу ҳаттоки ички қониқиш ҳам эмас, балки ўз ортидан катта аҳлоқий босимларни олиб келувчи хиссиёт. У буни Том Холланд образига тушунтиришга ҳар қанча урунса ҳам, юқорида айтилганидек, Том буни ўз бошидан ўтказмагунча англаб етмас еди.
Гоблин Том Холланд образига энг қадрдон инсон - Мэй Паркерни ўлдирганидан сўнг, у ўз олдига Гоблинни ўлдиришни мақсад қилади. Тобининг образи эса буни олдини олишга муваффақ бўлади. Том Холланднинг ўргимчак-одами эса кейинчалик қасос ҳеч қачон адолат олиб келмаслигини тушуниб етади.
Aгар Питер Мэй учун қасос олганида нима бўлар эди? Aтиги бир ёмон кун (just one bad day) сценарийсининг иккинчи варианти такрорланар эди. Бунга кўра эса, бир кунда юз берадиган ҳодисалар инсонни ёки буюклик ёки ёвузлик тимсолига айланиши учун кифоя бўлади.
Бэтмен ва Жокернинг яралишига устун бўлиб берган бу қараш ушбу фильмда ҳам ўз ифодасини топади. Яъни, инсоннинг ўз ҳатти-ҳаракатлари ва танловлари натижасида унинг ўзлиги вужудга келади.
Питер фильм якунида ўзлигини, масъулиятларини, ва ахлоқий тамойилларини тўлиқ англаб етди. Бу қарашлар эса ўз навбатида Волтер ва Кант фалсафаларидан чуқур илҳомланилган. Ўзликни англаб етиши эса ўргимчак-одамнинг янги кийимида мажозан ҳам ўз ифодасини топади.
Coming-of-age жанрига идеал мисол бўла олган ушбу фильм суперқаҳрамонлар ҳақидаги фильмлар келажагига умид учқунларини ярата олади.
Шахсий рейтинг: 8.7/10
@UzIMDb
Французча хабарнома:
журналистларга севги мактуби
Кино оламидаги “замонавий санъат” даҳоси - Вес Андерсоннинг ушбу фильми шахсий имзо ва элементлар билан шу даражада юксаклик билан очиб берилганки, томошабин беиҳтиёр кинонинг идеал атмосферасига кириб кетади, ва кўп ҳолларда фильм воқеаларидан узилиб қолади.
Чунки Французча хабарнома - режиссёрнинг шахсий услубини имконсизлик чегараларигача экстримал кўринишда рўёбга чиқара олган.
Кино атмосферасига муккасидан кетиш, кадрда кўринувчи ҳар бир деталлга катта эътибор қаратиш, ва барча нарсани тасвирлаб кўрсатишга ҳаракат “Дориан Грей портрети”ни эслатиб, ундаги “Дунёнинг асл сирлари кўринарли, кўринмас эмас.” иқтибосига қиёсан тасвирлангандай туюлади.
Сюжетга эътибор бериб, воқеаларни улаб олиш эса фильмни 3-4 марта қайта кўришни талаб қилади. Айтиш жоизки, бу таҳлилни ёзишдан олдин фильмни 3 марта қайта кўрдим, ҳар қайта кўриш давомида эса янгидан-янги таассуротлар олдим.
Французча хабарнома - асло тушунтириладиган фильм эмас, балки, томоша қилиб, ҳис қилиниши керак бўлган эстетик фильм. Бу кино эса, шубҳасиз, Portrait de la jeune fille en feu (2019) дан бери энг зўр артистик фильм.
Вес Андерсон бу фильмида ўзининг симметрияларидан ўта муваффақиятли тарзда фойдаланган. Симметрия табиат гўзаллиги эканидан келиб чиққан ҳолда, гўзалликни нисбий эканини инкор қилиб, фильм мутлақ гўзалликни кўрсата олган дейиш мумкин.
Қўшимча, режиссёр ранглар билан ишлашни янги даражага олиб чиққан: томошабин ҳаттоки оқ-қора тасвирли лавҳаларда ҳам турли “ранглар”ни кўра олишига имконият яратган. Оқ-қора ва рангли тасвирлар алмашинуви эса баъзида ҳаттоки сезилмайди ҳам.
Бу ўзгаришлар эса томошабинларга ҳамма учун универсал бўлган, лекин аниқ кўринишли носталгик кайфиятларни улашади.
Юқоридаги омиллар сабаб, фильмнинг ҳар бир кадрини алоҳида санъат асари деб кўриш мумкин.
Фильмдаги воқеаларни ҳикоя қилиниши, бир қаҳрамондан бошқасига ўтилиши эса ўз навбатида ўша образни очиб беришга қаратилиб, узилишларсиз, ғоявий уланган ҳолда давом этади.
Режиссёр фильмдаги товушларга ҳам ўта катта эътибор қаратган. У ўзи хоҳлаган атмосферани яратиш учун қўшган турли ташқи товушлардан жуда ҳам чиройли тарзда фойдаланган.
Диалоглар, ҳикоя қилинишлар, ва воқеалар айни Андерсон услубида давом этади. Буларга нисбатан қора юмор сўзини ишлатиш эса ўта нозикдай кўринади. Аниқроқ қилиб, нигилистик юморни мосроқ дейиш мумкин.
Режиссёр бу фильмда келажакка умидсиз, нигилистик кайфиятни юмор билан очиб берган. Бундай муҳитни ҳеч ким Андерсончалик муваффақиятли тарзда чиқариб бера олмайди.
Фильмда мақтовга лойиқ омиллар шу даражада кўпки, маҳоратли актёрлар жамоаси ва уларнинг ўз образларидаги мукаммал ижролари иккинчи даражага тушиб қолган.
Фильмда яна режиссёрнинг олдинги фильмларига кўплаб ишораларини кўриш мумкин. Бир гап билан эса,
Французча хабарнома - режиссёрнинг шахсий олами, тасвирга олиш услублари-ю элементлари, воқеалар ривожи ва содиқ актёрлар жамоасини йиға олган энг Вес Андерсонча фильм.
Шахсий рейтинг: 9.5/10
@UzIMDb
журналистларга севги мактуби
Кино оламидаги “замонавий санъат” даҳоси - Вес Андерсоннинг ушбу фильми шахсий имзо ва элементлар билан шу даражада юксаклик билан очиб берилганки, томошабин беиҳтиёр кинонинг идеал атмосферасига кириб кетади, ва кўп ҳолларда фильм воқеаларидан узилиб қолади.
Чунки Французча хабарнома - режиссёрнинг шахсий услубини имконсизлик чегараларигача экстримал кўринишда рўёбга чиқара олган.
Кино атмосферасига муккасидан кетиш, кадрда кўринувчи ҳар бир деталлга катта эътибор қаратиш, ва барча нарсани тасвирлаб кўрсатишга ҳаракат “Дориан Грей портрети”ни эслатиб, ундаги “Дунёнинг асл сирлари кўринарли, кўринмас эмас.” иқтибосига қиёсан тасвирлангандай туюлади.
Сюжетга эътибор бериб, воқеаларни улаб олиш эса фильмни 3-4 марта қайта кўришни талаб қилади. Айтиш жоизки, бу таҳлилни ёзишдан олдин фильмни 3 марта қайта кўрдим, ҳар қайта кўриш давомида эса янгидан-янги таассуротлар олдим.
Французча хабарнома - асло тушунтириладиган фильм эмас, балки, томоша қилиб, ҳис қилиниши керак бўлган эстетик фильм. Бу кино эса, шубҳасиз, Portrait de la jeune fille en feu (2019) дан бери энг зўр артистик фильм.
Вес Андерсон бу фильмида ўзининг симметрияларидан ўта муваффақиятли тарзда фойдаланган. Симметрия табиат гўзаллиги эканидан келиб чиққан ҳолда, гўзалликни нисбий эканини инкор қилиб, фильм мутлақ гўзалликни кўрсата олган дейиш мумкин.
Қўшимча, режиссёр ранглар билан ишлашни янги даражага олиб чиққан: томошабин ҳаттоки оқ-қора тасвирли лавҳаларда ҳам турли “ранглар”ни кўра олишига имконият яратган. Оқ-қора ва рангли тасвирлар алмашинуви эса баъзида ҳаттоки сезилмайди ҳам.
Бу ўзгаришлар эса томошабинларга ҳамма учун универсал бўлган, лекин аниқ кўринишли носталгик кайфиятларни улашади.
Юқоридаги омиллар сабаб, фильмнинг ҳар бир кадрини алоҳида санъат асари деб кўриш мумкин.
Фильмдаги воқеаларни ҳикоя қилиниши, бир қаҳрамондан бошқасига ўтилиши эса ўз навбатида ўша образни очиб беришга қаратилиб, узилишларсиз, ғоявий уланган ҳолда давом этади.
Режиссёр фильмдаги товушларга ҳам ўта катта эътибор қаратган. У ўзи хоҳлаган атмосферани яратиш учун қўшган турли ташқи товушлардан жуда ҳам чиройли тарзда фойдаланган.
Диалоглар, ҳикоя қилинишлар, ва воқеалар айни Андерсон услубида давом этади. Буларга нисбатан қора юмор сўзини ишлатиш эса ўта нозикдай кўринади. Аниқроқ қилиб, нигилистик юморни мосроқ дейиш мумкин.
Режиссёр бу фильмда келажакка умидсиз, нигилистик кайфиятни юмор билан очиб берган. Бундай муҳитни ҳеч ким Андерсончалик муваффақиятли тарзда чиқариб бера олмайди.
Фильмда мақтовга лойиқ омиллар шу даражада кўпки, маҳоратли актёрлар жамоаси ва уларнинг ўз образларидаги мукаммал ижролари иккинчи даражага тушиб қолган.
Фильмда яна режиссёрнинг олдинги фильмларига кўплаб ишораларини кўриш мумкин. Бир гап билан эса,
Французча хабарнома - режиссёрнинг шахсий олами, тасвирга олиш услублари-ю элементлари, воқеалар ривожи ва содиқ актёрлар жамоасини йиға олган энг Вес Андерсонча фильм.
Шахсий рейтинг: 9.5/10
@UzIMDb
2021 йил дайжести
Пандемия сабаб кечиктирилган премьералар ҳисобига, бу йилнинг оҳирги чорагида жуда кўп яхши кинолар чиқди. Қуйида 2021 йилдаги менга энг ёққан 10 та фильмни улашаман. (Хронологик тартибда)
Кислород
(Oxygen) 6.5/10
Клаустрафобик атмосферага эга илмий-тўқима жанридаги бу фильм экзистенциализм ва ҳаёт учун кураш мавзуларини яхши очиб берган.
ШР: 8
Сўнгги дуэл
(The Last Duel) 7.5/10
Рашомон эффекти ёрдамида бир воқеани турлича талқинлар билан қаҳрамонларнинг ўз ҳақиқатини кўрсатувчи, лекин якунда бор ҳақиқатни ошкор қилувчи ажойиб тарихий драма.
ШР: 8.5
Соходаги ўтган тун
(Last Night in Soho) 7.2/10
Хоррор кўринишга эга ушбу триллер 1960 йиллар ва бугунги Лондонни солиштириб, сирли қотилликни қизиқарли детектив жанри билан очиб беради.
ШР: 8.5
Абадийлар
(Eternals) 6.8/10
Марвел формуласидан ўзгача яралган фильм ахлоқнинг икки энг катта бўлими - утилитарианизм ва деонтологияни “рақобат ва уруш” назариясига қўшиб очиб берган.
ШР: 8
Спенсер
(Spencer) 6.9/10
Малика Диана ҳаётидан илҳомланиб яратилган фильм томошабинларга ажойиб психологик драмани тақдим қилади.
ШР: 7.5
Ит қудрати
(The Power of the Dog) 6.6/10
Замонавий вестерн кўринишидаги драма 1920 йиллар муҳитини яратиб, Бурбанклар оиласида содир бўладиган воқеаларни турли аллюзиялар орқали тасвирлаб берган.
ШР: 8.5
Винил пластинка
(Licorice Pizza) 8.3/10
Сан Фернандо водийсини 1973 йилдаги муҳит билан яратиб, ундаги икки ёшнинг вояга етиш давомидаги илк севгисини гўзаллик билан тасвирлаб берган драма.
ШР: 8.5
Шайтон мавжуд эмас
(Sheytân Vojūd Nadârad) 7.5/10
Эрондаги ўлим жасони танқид қилган, турли сабаблар билан ўлимга муҳкум қилинганлар устида ахлоқий дискурслар олиб борувчи ва чуқур ўйга солувчи нарратив драма
ШР: 8.5
Машинамни ҳайда
(Drive My Car) 8/10
Харуки Муракамининг қисқа ҳикояси асосида ишланган фильм қаҳрамоннинг ўтмишини оғриқли ҳақиқатлар билан юзага чиқаради
ШР: 9
Макбет трагедияси
(The Tragedy of Macbeth) 7.5/10
Шекспирнинг асарига энг зўр адаптация ака-ука Коэнлар томонидан Дензел Вашингтон ва Фрэнсис Макдормэндларнинг мукаммал ижролари билан яратилган йил сўнгидаги шедевр фильм.
ШР: 9.5
^ ШР = шахсий рейтинг.
^ Фильм олдидаги рейтинг унинг IMDb’даги ўртача бахоси.
^ Каналда тақриз ёзилган фильмлар рўйхатга киритилмаган.
@UzIMDb
Пандемия сабаб кечиктирилган премьералар ҳисобига, бу йилнинг оҳирги чорагида жуда кўп яхши кинолар чиқди. Қуйида 2021 йилдаги менга энг ёққан 10 та фильмни улашаман. (Хронологик тартибда)
Кислород
(Oxygen) 6.5/10
Клаустрафобик атмосферага эга илмий-тўқима жанридаги бу фильм экзистенциализм ва ҳаёт учун кураш мавзуларини яхши очиб берган.
ШР: 8
Сўнгги дуэл
(The Last Duel) 7.5/10
Рашомон эффекти ёрдамида бир воқеани турлича талқинлар билан қаҳрамонларнинг ўз ҳақиқатини кўрсатувчи, лекин якунда бор ҳақиқатни ошкор қилувчи ажойиб тарихий драма.
ШР: 8.5
Соходаги ўтган тун
(Last Night in Soho) 7.2/10
Хоррор кўринишга эга ушбу триллер 1960 йиллар ва бугунги Лондонни солиштириб, сирли қотилликни қизиқарли детектив жанри билан очиб беради.
ШР: 8.5
Абадийлар
(Eternals) 6.8/10
Марвел формуласидан ўзгача яралган фильм ахлоқнинг икки энг катта бўлими - утилитарианизм ва деонтологияни “рақобат ва уруш” назариясига қўшиб очиб берган.
ШР: 8
Спенсер
(Spencer) 6.9/10
Малика Диана ҳаётидан илҳомланиб яратилган фильм томошабинларга ажойиб психологик драмани тақдим қилади.
ШР: 7.5
Ит қудрати
(The Power of the Dog) 6.6/10
Замонавий вестерн кўринишидаги драма 1920 йиллар муҳитини яратиб, Бурбанклар оиласида содир бўладиган воқеаларни турли аллюзиялар орқали тасвирлаб берган.
ШР: 8.5
Винил пластинка
(Licorice Pizza) 8.3/10
Сан Фернандо водийсини 1973 йилдаги муҳит билан яратиб, ундаги икки ёшнинг вояга етиш давомидаги илк севгисини гўзаллик билан тасвирлаб берган драма.
ШР: 8.5
Шайтон мавжуд эмас
(Sheytân Vojūd Nadârad) 7.5/10
Эрондаги ўлим жасони танқид қилган, турли сабаблар билан ўлимга муҳкум қилинганлар устида ахлоқий дискурслар олиб борувчи ва чуқур ўйга солувчи нарратив драма
ШР: 8.5
Машинамни ҳайда
(Drive My Car) 8/10
Харуки Муракамининг қисқа ҳикояси асосида ишланган фильм қаҳрамоннинг ўтмишини оғриқли ҳақиқатлар билан юзага чиқаради
ШР: 9
Макбет трагедияси
(The Tragedy of Macbeth) 7.5/10
Шекспирнинг асарига энг зўр адаптация ака-ука Коэнлар томонидан Дензел Вашингтон ва Фрэнсис Макдормэндларнинг мукаммал ижролари билан яратилган йил сўнгидаги шедевр фильм.
ШР: 9.5
^ ШР = шахсий рейтинг.
^ Фильм олдидаги рейтинг унинг IMDb’даги ўртача бахоси.
^ Каналда тақриз ёзилган фильмлар рўйхатга киритилмаган.
@UzIMDb
Абсурдлик санъати
"— Марго, илтимос, ҳозир сигарет чекма. Бу сенинг там билиш қобилиятингни ўлдиради.
— Унда таъм билиш қобилиятим бахтли тарзда ўлади."
Ушбу таҳлил давомида "Меню" (The Menu) фильмига Спойлерлар мавжуд.
Ижодкор инсон учун ўзи яратган нарсаларда қониқиш ҳиссини туймаслик, ўз қизиқишларига нисбатан иштиёқни йўқолиб бориши - У учун ўлимдан ҳам ёмонроқ ҳолатдир. "Меню" фильми эса ушбу ҳолатни мукаммал тарзда етказиб бера олган.
— Шефнинг иши... Бу тубсизликнинг чеккасидаги санъат.
(The chef's work... It's art on the edge of the abyss)
Фильмдаги ультра-капитализм танқиди — оддий инсонлар устидан бошқарув мега-бойлар ва корпорациялар қўлида бўлиб қолганини фильмнинг юзаки таҳлилида кўриш мумкин. "Меню" эса аслида анча чуқурроқ, инсоннинг ўз қизиқишлари ва яшашдан мақсади йўқолиб боришига қаратилган.
Фильм сюжети Бош Ошпаз Словикнинг овқат тайёрлашга қизиқиши қолмагани, ҳаётдан маъносини йўқотиши ва суицидга интилиши, ўзининг сўнгги менюси идеал чиқиши учун эса мижозларини ҳам ўлдиришни мақсад қилиши билан абсурдизм фалсафасини очиб берган.
"Ҳеч қачон қониқмайдиган одамларни қониқтиришга уринган мен аҳмоқман." Словик
Словик (Шеф) ва Маргонинг (Эскорт) суҳбатларидан билиш мумкин-ки, улар ўз ҳизматидан қачонлардир завқ олган, буни ўз ҳаёти мақсадига айлантирган. Якунда эса ҳаётининг маъносига айланган ишлар мазмунсиз бўла бошлаган.
Марго Словикнинг хонасида Шеф овқат тайёрлашни энди бошлаган даврларида Чизбургерни мароқ билан пишираётган расмни кўради ва Шефга ҳаётининг маъноси нимани англатганини эслатган ҳолда, Чизбургер тайёрлашини сўрайди.
Ушбу Чизбургерни Сизифнинг тошига метафора сифатида кўриш мумкин. Узоқ вақтдан бери овқат тайёрлашни хоҳламаётган Шеф абсурдни қабул қилган (embrace) ҳолда, Чизбургерни аъло даражада пиширади.
Ўзининг илк овқати - Чизбургердан бошлаб, то сўнгги менюсигача бўлган йўлни Сизифнинг босиб ўтган йўлига таққослаш мумкин.
"Сизнинг ҳатто иссиқ таомларингиз ҳам совуқ. Шеф, мавжудлигингизнинг ягона мақсади — одамларга ёқадиган таомни улашишни ҳам эплай олмадингиз. Ва энг ёмон жойи — мен ҳали ҳам очман." Марго
Марго Словикнинг Менюси фақатгина интеллектуал машғулотдан иборат экани, овқатнинг асосий вазифаси — мижозни тўйдиришга ҳизмат қилмаётганини танқид қилган ҳолда, Словик ўзини ахлоқан ҳақ деб билиши ҳудди унинг мижозлари каби бузилганини кўрсатади.
Марго айтади, менюни тайёрлаш учун ўз ишига муҳаббат бу энг асосий унсур. Шеф эса буни фақат муккасидан кетиш орқали тайёрлаган. Овқат тайёрлашни қандайдир ақлли жараёнга айлантиришга уриниш эса овқат ва унинг танаввули ҳузур олиб келмай қўйишига сабаб бўлади.
Шефнинг "муваффақиятсизлигини" мижозларнинг маҳсулотдан қониқмаслиги сабаб жамиятда вужудга келувчи босим билан боғлаш; бу босим имконсиз бўлган "идеал" менюни тайёрлашга ундаганини кўриш мумкин. Идеализм ортидан эргашиш эса якунда уни ачинарли ҳолатга олиб келган.
Бу жараёнда Шеф овқат тайёрлашнинг барча завқи, муҳаббати ва ҳаёти мазмунидан айрилгани, қониқмайдиган мижозларни қониқтиришга муккасидан кетганини ва бунда мижозларини айблаб, уларни ҳам ўзи ва сўнгги "идеал" менюси билан йўқ қилишга киришганини кўрамиз.
Меню учун танланган 12 истеъмолчи "Сўнгги кечги овқат" асарига ишорами, ёки оддий тасодиф, буниси номаълум.
"Ўзингиздан сўраб кўринг, ушбу кеча давомида нима учун қаршилик кўрсатишга, бу ердан чиқиб кетишга яхшироқ ҳаракат ҳам қилиб кўрмадингиз? Очиғини айтсам, бу ердан кетишни уддаласа бўлар эди." Словик
1/2
@UzIMDb
"— Марго, илтимос, ҳозир сигарет чекма. Бу сенинг там билиш қобилиятингни ўлдиради.
— Унда таъм билиш қобилиятим бахтли тарзда ўлади."
Ушбу таҳлил давомида "Меню" (The Menu) фильмига Спойлерлар мавжуд.
Ижодкор инсон учун ўзи яратган нарсаларда қониқиш ҳиссини туймаслик, ўз қизиқишларига нисбатан иштиёқни йўқолиб бориши - У учун ўлимдан ҳам ёмонроқ ҳолатдир. "Меню" фильми эса ушбу ҳолатни мукаммал тарзда етказиб бера олган.
— Шефнинг иши... Бу тубсизликнинг чеккасидаги санъат.
(The chef's work... It's art on the edge of the abyss)
Фильмдаги ультра-капитализм танқиди — оддий инсонлар устидан бошқарув мега-бойлар ва корпорациялар қўлида бўлиб қолганини фильмнинг юзаки таҳлилида кўриш мумкин. "Меню" эса аслида анча чуқурроқ, инсоннинг ўз қизиқишлари ва яшашдан мақсади йўқолиб боришига қаратилган.
Фильм сюжети Бош Ошпаз Словикнинг овқат тайёрлашга қизиқиши қолмагани, ҳаётдан маъносини йўқотиши ва суицидга интилиши, ўзининг сўнгги менюси идеал чиқиши учун эса мижозларини ҳам ўлдиришни мақсад қилиши билан абсурдизм фалсафасини очиб берган.
"Ҳеч қачон қониқмайдиган одамларни қониқтиришга уринган мен аҳмоқман." Словик
Словик (Шеф) ва Маргонинг (Эскорт) суҳбатларидан билиш мумкин-ки, улар ўз ҳизматидан қачонлардир завқ олган, буни ўз ҳаёти мақсадига айлантирган. Якунда эса ҳаётининг маъносига айланган ишлар мазмунсиз бўла бошлаган.
Марго Словикнинг хонасида Шеф овқат тайёрлашни энди бошлаган даврларида Чизбургерни мароқ билан пишираётган расмни кўради ва Шефга ҳаётининг маъноси нимани англатганини эслатган ҳолда, Чизбургер тайёрлашини сўрайди.
Ушбу Чизбургерни Сизифнинг тошига метафора сифатида кўриш мумкин. Узоқ вақтдан бери овқат тайёрлашни хоҳламаётган Шеф абсурдни қабул қилган (embrace) ҳолда, Чизбургерни аъло даражада пиширади.
Ўзининг илк овқати - Чизбургердан бошлаб, то сўнгги менюсигача бўлган йўлни Сизифнинг босиб ўтган йўлига таққослаш мумкин.
"Сизнинг ҳатто иссиқ таомларингиз ҳам совуқ. Шеф, мавжудлигингизнинг ягона мақсади — одамларга ёқадиган таомни улашишни ҳам эплай олмадингиз. Ва энг ёмон жойи — мен ҳали ҳам очман." Марго
Марго Словикнинг Менюси фақатгина интеллектуал машғулотдан иборат экани, овқатнинг асосий вазифаси — мижозни тўйдиришга ҳизмат қилмаётганини танқид қилган ҳолда, Словик ўзини ахлоқан ҳақ деб билиши ҳудди унинг мижозлари каби бузилганини кўрсатади.
Марго айтади, менюни тайёрлаш учун ўз ишига муҳаббат бу энг асосий унсур. Шеф эса буни фақат муккасидан кетиш орқали тайёрлаган. Овқат тайёрлашни қандайдир ақлли жараёнга айлантиришга уриниш эса овқат ва унинг танаввули ҳузур олиб келмай қўйишига сабаб бўлади.
Шефнинг "муваффақиятсизлигини" мижозларнинг маҳсулотдан қониқмаслиги сабаб жамиятда вужудга келувчи босим билан боғлаш; бу босим имконсиз бўлган "идеал" менюни тайёрлашга ундаганини кўриш мумкин. Идеализм ортидан эргашиш эса якунда уни ачинарли ҳолатга олиб келган.
Бу жараёнда Шеф овқат тайёрлашнинг барча завқи, муҳаббати ва ҳаёти мазмунидан айрилгани, қониқмайдиган мижозларни қониқтиришга муккасидан кетганини ва бунда мижозларини айблаб, уларни ҳам ўзи ва сўнгги "идеал" менюси билан йўқ қилишга киришганини кўрамиз.
Меню учун танланган 12 истеъмолчи "Сўнгги кечги овқат" асарига ишорами, ёки оддий тасодиф, буниси номаълум.
"Ўзингиздан сўраб кўринг, ушбу кеча давомида нима учун қаршилик кўрсатишга, бу ердан чиқиб кетишга яхшироқ ҳаракат ҳам қилиб кўрмадингиз? Очиғини айтсам, бу ердан кетишни уддаласа бўлар эди." Словик
1/2
@UzIMDb
2/2
Словик нега Маргога унинг ортиқчалигини айтди? Нега фақат Марго оролдан тирик кета олди? Бу, менимча, "идеал" меню учун қурбонликка танланган мижозлар Етти Ўлимли Гуноҳлар билан боғлангани сабаб эди. Мижозларга берилган сирларни-ошкор-қилувчи тортилла (Taco Tueusday) буни аниқлашга ёрдам бера олади.
Ғазаб (Ira) - Шеф ва унинг жамоаси. Қониқмас мижозлар Шефнинг овқат пиширишга бўлган иштиёқини ўлдиргани учун бутун "Меню" давомида ифодаланган ғазаб.
Кибр (Superbia) - Лиллиан ва Тед (таом танқидчилари). Лиллиан Шефнинг овқатларини танқид қилиш орқали эътибор қозонмоқчи бўлиши, меню эса фақат улар учунгина тузилган деб, ўзларини қолганлардан устун деб билиши.
Шаҳват (Luxuria) - Ричард (шуга-дэдди). Тортилладаги Ричард ва ёш эскорт қизнинг тасвири.
Ҳасислик (Avaricia) - Инвесторлар (Дейв, Брюс, Сорен). Пулни барча нарсадан устун кўриши, бойлик орқали ҳамма нарсага эгаман деб ўйлаши, мисол: менюда мавжуд бўлмаган овқатни талаб қилиши.
Ҳасад (Invidia) - Киноюлдуз (Диаз). Ном қозониш учун аҳмоқона ролларни ҳам яратиши, мисол: Шеф ҳаёти давомида кўрган энг ёмон кинода бош ролда ўйнагани, кетгазган вақти учун жуда ҳам ачингани. Машхур инсонларга ҳасад қилиб, уларни яхши таниши ҳақида ёлғонлар тўқиши.
Очкўзлик (Gula) - Тайлер. Фильм давомида қандай таом тортилишидан, қандай ҳодисалар содир бўлишидан қатъий назар, тинимсиз овқатланиши, ўзи эса ҳеч нарсани тайёрлай олмаслиги. Якунда эса овқат учун ўзини ўлдириши.
Дангасалик (Accidia) - Линда (Шефнинг онаси). Фильмда таништирилганидан бери ҳеч нарса қилмаслиги, умрини шунчаки тирик қолиб ўтказиши.
Марго нафақат ушбу ахлоқий антитезисларга мос келмайди, балки ўзи билан бунга антидот олиб келади: Етти Ўлимли Гуноҳларга тескари бўлган Етти Раҳм-Шафқат Ишларидан "ўликларни ёқиш" вазифасини бочкада нефть олиб келган ҳолда бажаради.
Фильмда яна икки ҳолат эътиборимни тортди — мавжуд бўлмаган нонни "бугун сиз емайдиган нон" деб таништирилиши, мижозлар эса буни мақтаган ҳолда истеъмол қилиши ҳудди Андерсоннинг "Императорнинг янги кийими" эртагига ўхшаб кетиши бўлди. Бунда фақатгина Марго, болакай император устидан кулгани каби, Шефнинг "нонсиз нон"ини салбий қабул қилади.
Иккинчи ҳолат эса юнон мифологиясидаги Танталга аллюзия. Шеф илгари Тантал номли ресторанда фаолият олиб борган, ва сўнгги менюсини Танталга ўхшаб, ўзининг аристократ ҳомийларига бағишлаган. Мифологияда Тантал ўз фарзандини қурбон қилган бўлса, фильмда Шеф ўз орзуларини, яшашдан мақсадини ўлдиради.
Тантал Ҳудоларнинг барча нарсани билишларини синаш учун ўз фарзанди гўштидан овқат тайёрлайди. Ҳудолар эса буни билганида Тантални мевали дарахт остидаги кўлмакка бадарға қилишади. Тантал мева олиш учун бўй чўзган сари дарахат ҳам ўсиб борар, сув ичиш учун эгилган сари кўлмак ҳам узоқлашиб борар эди.
Шу билан Тантал, атрофи тўла мевалар ва сув бўлсада, уларни истеъмол қила олмаслик лаънатига учрайди, ҳудди Шеф учун овқат тайёрлаш ва унинг истеъмоли маъносиз бўлиб қолгани сингари.
Қисқа қилиб айтганда, "Меню" - абсурдликни юқори санъат тариқасида ёритиб бера олган шедевр. Абсурдлик санъати ҳақида яна "Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда." (Everything. Everywhere. All at Once) ва "Инишерин Баншилари" (The Banshees of Inisherin) фильмлари билан давом этамиз. Ҳозирча эса тематик ўхшаш "Мидсоммар" ва "Французча Хабарнома" фильмларини қайта эслатиш билан таҳлилни ёпамиз.
"Биз билан овқатланганингиз учун раҳмат. Сизлар менинг санъатимни... ва ҳаётимни ҳалокатини ифодалайсизлар. Ва энди сизлар ҳам унинг бир қисмига айланасизлар. Умид қиламанки, бу менинг энг буюк асарим бўлади." Шеф Жулиан Словик.
@UzIMDb
Словик нега Маргога унинг ортиқчалигини айтди? Нега фақат Марго оролдан тирик кета олди? Бу, менимча, "идеал" меню учун қурбонликка танланган мижозлар Етти Ўлимли Гуноҳлар билан боғлангани сабаб эди. Мижозларга берилган сирларни-ошкор-қилувчи тортилла (Taco Tueusday) буни аниқлашга ёрдам бера олади.
Ғазаб (Ira) - Шеф ва унинг жамоаси. Қониқмас мижозлар Шефнинг овқат пиширишга бўлган иштиёқини ўлдиргани учун бутун "Меню" давомида ифодаланган ғазаб.
Кибр (Superbia) - Лиллиан ва Тед (таом танқидчилари). Лиллиан Шефнинг овқатларини танқид қилиш орқали эътибор қозонмоқчи бўлиши, меню эса фақат улар учунгина тузилган деб, ўзларини қолганлардан устун деб билиши.
Шаҳват (Luxuria) - Ричард (шуга-дэдди). Тортилладаги Ричард ва ёш эскорт қизнинг тасвири.
Ҳасислик (Avaricia) - Инвесторлар (Дейв, Брюс, Сорен). Пулни барча нарсадан устун кўриши, бойлик орқали ҳамма нарсага эгаман деб ўйлаши, мисол: менюда мавжуд бўлмаган овқатни талаб қилиши.
Ҳасад (Invidia) - Киноюлдуз (Диаз). Ном қозониш учун аҳмоқона ролларни ҳам яратиши, мисол: Шеф ҳаёти давомида кўрган энг ёмон кинода бош ролда ўйнагани, кетгазган вақти учун жуда ҳам ачингани. Машхур инсонларга ҳасад қилиб, уларни яхши таниши ҳақида ёлғонлар тўқиши.
Очкўзлик (Gula) - Тайлер. Фильм давомида қандай таом тортилишидан, қандай ҳодисалар содир бўлишидан қатъий назар, тинимсиз овқатланиши, ўзи эса ҳеч нарсани тайёрлай олмаслиги. Якунда эса овқат учун ўзини ўлдириши.
Дангасалик (Accidia) - Линда (Шефнинг онаси). Фильмда таништирилганидан бери ҳеч нарса қилмаслиги, умрини шунчаки тирик қолиб ўтказиши.
Марго нафақат ушбу ахлоқий антитезисларга мос келмайди, балки ўзи билан бунга антидот олиб келади: Етти Ўлимли Гуноҳларга тескари бўлган Етти Раҳм-Шафқат Ишларидан "ўликларни ёқиш" вазифасини бочкада нефть олиб келган ҳолда бажаради.
Фильмда яна икки ҳолат эътиборимни тортди — мавжуд бўлмаган нонни "бугун сиз емайдиган нон" деб таништирилиши, мижозлар эса буни мақтаган ҳолда истеъмол қилиши ҳудди Андерсоннинг "Императорнинг янги кийими" эртагига ўхшаб кетиши бўлди. Бунда фақатгина Марго, болакай император устидан кулгани каби, Шефнинг "нонсиз нон"ини салбий қабул қилади.
Иккинчи ҳолат эса юнон мифологиясидаги Танталга аллюзия. Шеф илгари Тантал номли ресторанда фаолият олиб борган, ва сўнгги менюсини Танталга ўхшаб, ўзининг аристократ ҳомийларига бағишлаган. Мифологияда Тантал ўз фарзандини қурбон қилган бўлса, фильмда Шеф ўз орзуларини, яшашдан мақсадини ўлдиради.
Тантал Ҳудоларнинг барча нарсани билишларини синаш учун ўз фарзанди гўштидан овқат тайёрлайди. Ҳудолар эса буни билганида Тантални мевали дарахт остидаги кўлмакка бадарға қилишади. Тантал мева олиш учун бўй чўзган сари дарахат ҳам ўсиб борар, сув ичиш учун эгилган сари кўлмак ҳам узоқлашиб борар эди.
Шу билан Тантал, атрофи тўла мевалар ва сув бўлсада, уларни истеъмол қила олмаслик лаънатига учрайди, ҳудди Шеф учун овқат тайёрлаш ва унинг истеъмоли маъносиз бўлиб қолгани сингари.
Қисқа қилиб айтганда, "Меню" - абсурдликни юқори санъат тариқасида ёритиб бера олган шедевр. Абсурдлик санъати ҳақида яна "Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда." (Everything. Everywhere. All at Once) ва "Инишерин Баншилари" (The Banshees of Inisherin) фильмлари билан давом этамиз. Ҳозирча эса тематик ўхшаш "Мидсоммар" ва "Французча Хабарнома" фильмларини қайта эслатиш билан таҳлилни ёпамиз.
"Биз билан овқатланганингиз учун раҳмат. Сизлар менинг санъатимни... ва ҳаётимни ҳалокатини ифодалайсизлар. Ва энди сизлар ҳам унинг бир қисмига айланасизлар. Умид қиламанки, бу менинг энг буюк асарим бўлади." Шеф Жулиан Словик.
@UzIMDb
Оскар 2023:
Кутилмалар ва Муносиблар
(объективликка даъво қилинмайди)
Ўтган йил давомида бир неча ўнлаб яхши фильмлар чиқарилди. Қуйида “Оскар-2023” номинантлари орасида менга энг маъқул келганлари ҳақида дайжест.
Энг яхши:
• Фильм - “Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.”
• Режиссёр - Дэниэллар (Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.)
• Актёр - Брендан Фрейзер (Кит)
• Актриса - Мишель Йео (Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.)
• Иккинчи пландаги актёр - Ке Хьюи Куан (Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.)
• Иккинчи пландаги актриса - Керри Кондон (Инишерин Баншилари)
• Саундтрек - “Вавилон”
• Сценарий (адаптация) - “Ғарбий фронтда ўзгариш йўқ”
• Сценарий (оригинал) - “Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.”
• Анимацион фильм - “Пиноккио”
• Хорижий фильм - “Ғарбий фронтда ўзгариш йўқ”
Энг яхшиларга яна қуйидагилар муносиб кўрилса, кутувлар қайсидир маънода оқланар эди:
Фильм - "Фабельманлар" ёки "Тар";
Режиссёр - Спилберг (Фабельманлар);
Актриса - Кейт Бланшетт (Тар);
Сценарий (оригинал) - Спилберг (Фабельманлар)
Анимацион фильм - "Этик кийган мушук: сўнгги тилак"
Кинематографияда "Бетмен", Хорижий фильмда "Кетишга қарор" (헤어질 결심) фильмларининг ҳаттоки номзодлари кўрсатилмаганини эса Академиянинг катта хатолари қаторига киритиш мумкин.
Номзодлар орасидан сизга қайсилари кўпроқ ёқди?
Изоҳларда ёзиб қолдиришингиз мумкин.
Тўлиқ лист: Оscars 2023
@UzIMDb
Кутилмалар ва Муносиблар
(объективликка даъво қилинмайди)
Ўтган йил давомида бир неча ўнлаб яхши фильмлар чиқарилди. Қуйида “Оскар-2023” номинантлари орасида менга энг маъқул келганлари ҳақида дайжест.
Энг яхши:
• Фильм - “Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.”
• Режиссёр - Дэниэллар (Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.)
• Актёр - Брендан Фрейзер (Кит)
• Актриса - Мишель Йео (Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.)
• Иккинчи пландаги актёр - Ке Хьюи Куан (Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.)
• Иккинчи пландаги актриса - Керри Кондон (Инишерин Баншилари)
• Саундтрек - “Вавилон”
• Сценарий (адаптация) - “Ғарбий фронтда ўзгариш йўқ”
• Сценарий (оригинал) - “Барчаси. Ҳар жойда. Бир вақтда.”
• Анимацион фильм - “Пиноккио”
• Хорижий фильм - “Ғарбий фронтда ўзгариш йўқ”
Энг яхшиларга яна қуйидагилар муносиб кўрилса, кутувлар қайсидир маънода оқланар эди:
Фильм - "Фабельманлар" ёки "Тар";
Режиссёр - Спилберг (Фабельманлар);
Актриса - Кейт Бланшетт (Тар);
Сценарий (оригинал) - Спилберг (Фабельманлар)
Анимацион фильм - "Этик кийган мушук: сўнгги тилак"
Кинематографияда "Бетмен", Хорижий фильмда "Кетишга қарор" (헤어질 결심) фильмларининг ҳаттоки номзодлари кўрсатилмаганини эса Академиянинг катта хатолари қаторига киритиш мумкин.
Номзодлар орасидан сизга қайсилари кўпроқ ёқди?
Изоҳларда ёзиб қолдиришингиз мумкин.
Тўлиқ лист: Оscars 2023
@UzIMDb
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Бугун барча даврларнинг энг яхши режиссёри Кристофер Ноланнинг туғилган куни. Ўзгача услубга эга режиссёрнинг фильмографияси қуидагилардан иборат:
• Кузатиш (1998)
• Мементо (2000)
• Инсомния (2002)
• Бетмен: Ибтидо (2005)
• Престиж (2006)
• Қора Рицар (2008)
• Муқаддима (2010)
• Қора Рицар: Афсонанинг қайтиши (2012)
• Интерстеллар (2014)
• Дюнкерк (2017)
• Ақида (2020)
• Оппенгеймер (2023)
@UzIMDb
• Кузатиш (1998)
• Мементо (2000)
• Инсомния (2002)
• Бетмен: Ибтидо (2005)
• Престиж (2006)
• Қора Рицар (2008)
• Муқаддима (2010)
• Қора Рицар: Афсонанинг қайтиши (2012)
• Интерстеллар (2014)
• Дюнкерк (2017)
• Ақида (2020)
• Оппенгеймер (2023)
@UzIMDb
Америка Прометейи:
3 йил. 2 миллиард доллар. 1 лойиҳа.
Ушбу таҳлилда "Oppenheimer" фильмига Спойлерлар мавжуд.
1945-йил 16-июль, 5:29:21, Лос-Аламос, Тринити тести.
Тарихда кескин бурилиш ясаган атом бомбасининг муваффақиятли синови бир давлатга бошқа давлатлар устидан мисли кўрилмаган устунлик берган: энди бир неча соат ичида миллионлаб инсонлар ҳаётига нуқта қўйиш мумкин.
Бундай "қудрат узуги"га эга бўлган давлат ўзи мавжуд бўлиши керакми? "Қуролланиш пойгаси" инсониятнинг ўз-ўзини йўқ қилиб юборишига олиб келмайдими? Шу каби аҳлоқий саволларни ўйлашга ундовчи "Оппенгеймер"ни энг зўр фильмлар қаторига қўшиш мумкин.
Сюжетда диалоглар кўплиги ва воқеалар пулитцер мукофотига лойиқ кўрилган "Америка Прометейи" китобга асослангани учун, кўп ҳолларда ҳужжатли фильм томоша қилинаётгандай ҳис уйғонади. Китоб муллифларини эслаши бўйича эса, Оппенгеймер тарихини тўлиқ ўрганиб то китобни нашр қилгунларича 25 йилдан кўпроқ муддат сарфланган.
Фильм давомидаги "ёнаётган" тасвирлар чексиз занжир реакциясига уланиб кетиши ва овоз эффектлари билан бунга урғу берилиши эса қаҳрамоннинг ичқи қўрқувларини томошабин ҳам ҳис қилишига мажбурлайди.
Кристофер Ноланнинг навбатдаги шедеври "байопик" жанрни янги босқичга олиб чиқиб, илм-фан билан сиёсатни мукаммал тарзда бирлаштиради. 3 соатли фильм давомида бизга маълумотлар берилади; уни қандай тарғиб қилиш ва қаҳрамонларга турлича "ҳукм чиқариш" барча учун очиқ.
Оппенгеймер — илм-фаннинг чексиз имкониятига муккасидан кетган атом даври “Франкенштейн”и. У ўз ихтироси мутлақ вайронкорлик олиб келиши мумкинлигини кеч англаган олим.
Оппенгеймернинг цивилизацияга қўшган энг улкан ҳиссаси — бутун инсониятни ҳалокатга олиб келиши мумкин бўлган ихтиролиги;
сиёсий бўлиниш даврида унинг оддий сўл қарашлари ҳам радикалга чиқарилиб тазйиққа учрагани;
ва тийиб бўлмас жинсий эҳтиёжлари шахсий ҳаётини фалокатга айлантирганини кўрсатган фильмни 3 қисмга бўлиб таҳлил қилиш мумкин:
— Оппенгеймер - ядро бомбаси яратилиши тарихи, Манхэттен лойиҳаси ва гуруҳ аъзолари
— Льюис Штраусс - сиёсий қарашларнинг тўқнашуви, Маккартизм даври
— Жейн Татлок - инсонннинг жинсий эҳтиёжлари ва фантазиялари ловелас мисолида, Юнг ва Фрейд назариялари
Фильмда менга айниқса Оппенгеймернинг Нильс Бор билан учрашуви, Энрико Ферми билан қора юморли баҳслари, ва албатта Альберт Эйнштейн билан бўлган диалоглари ўзгача манзур бўлди.
Консерватив қарашларга эга бўлган Штраусс шахсий адовати ва Маккартизмдан фойдаланиб, Оппенгеймерга туҳмат қилиши ва унинг машҳурлигини "тортиб олиш" учун уйуштирган "театри" шундоқ ҳам аҳлоқан азият чекаётган Оппенгеймерни мазлумга айлантириб, унга янада азобли тақдирни олиб келади.
Фильмнинг ўзи ҳам “портловчи механизм” сифатида қурилган: воқеалар турли назариялар ҳақида баҳслар, урушни тугатиш учун ишлатиладиган усулларнинг аҳлоқан тўғрилиги танқиди, фан ва сиёсатнинг қонли кесишиши ва харбийларнинг олимлардан “қудрат узуги”ни тортиб олиши билан давом этади.
Лабораториядаги экспериментлардан тортиб турли илмий назарияларгача, сиёсий триллердан то романтик драмагача ёритиб берилган фильм эстетик кўринишда метафора ва символизмдан фойдаланиб, инсон шахсиятининг яширинлиги ва кам сонли инсонларнинг қарори тасаввур қилиб бўлмас натижалар олиб келишини кўрсатади.
Ноланнинг навбатдаги шедеври воқеликка жиддий қарашга ундайди:
"Оппенгеймер" — инсоният тарихидаги энг муҳим биографик фильм.
Шахсий рейтинг: 10/10
@UzIMDb
3 йил. 2 миллиард доллар. 1 лойиҳа.
Ушбу таҳлилда "Oppenheimer" фильмига Спойлерлар мавжуд.
1945-йил 16-июль, 5:29:21, Лос-Аламос, Тринити тести.
Тарихда кескин бурилиш ясаган атом бомбасининг муваффақиятли синови бир давлатга бошқа давлатлар устидан мисли кўрилмаган устунлик берган: энди бир неча соат ичида миллионлаб инсонлар ҳаётига нуқта қўйиш мумкин.
Бундай "қудрат узуги"га эга бўлган давлат ўзи мавжуд бўлиши керакми? "Қуролланиш пойгаси" инсониятнинг ўз-ўзини йўқ қилиб юборишига олиб келмайдими? Шу каби аҳлоқий саволларни ўйлашга ундовчи "Оппенгеймер"ни энг зўр фильмлар қаторига қўшиш мумкин.
Сюжетда диалоглар кўплиги ва воқеалар пулитцер мукофотига лойиқ кўрилган "Америка Прометейи" китобга асослангани учун, кўп ҳолларда ҳужжатли фильм томоша қилинаётгандай ҳис уйғонади. Китоб муллифларини эслаши бўйича эса, Оппенгеймер тарихини тўлиқ ўрганиб то китобни нашр қилгунларича 25 йилдан кўпроқ муддат сарфланган.
Фильм давомидаги "ёнаётган" тасвирлар чексиз занжир реакциясига уланиб кетиши ва овоз эффектлари билан бунга урғу берилиши эса қаҳрамоннинг ичқи қўрқувларини томошабин ҳам ҳис қилишига мажбурлайди.
Кристофер Ноланнинг навбатдаги шедеври "байопик" жанрни янги босқичга олиб чиқиб, илм-фан билан сиёсатни мукаммал тарзда бирлаштиради. 3 соатли фильм давомида бизга маълумотлар берилади; уни қандай тарғиб қилиш ва қаҳрамонларга турлича "ҳукм чиқариш" барча учун очиқ.
Оппенгеймер — илм-фаннинг чексиз имкониятига муккасидан кетган атом даври “Франкенштейн”и. У ўз ихтироси мутлақ вайронкорлик олиб келиши мумкинлигини кеч англаган олим.
Оппенгеймернинг цивилизацияга қўшган энг улкан ҳиссаси — бутун инсониятни ҳалокатга олиб келиши мумкин бўлган ихтиролиги;
сиёсий бўлиниш даврида унинг оддий сўл қарашлари ҳам радикалга чиқарилиб тазйиққа учрагани;
ва тийиб бўлмас жинсий эҳтиёжлари шахсий ҳаётини фалокатга айлантирганини кўрсатган фильмни 3 қисмга бўлиб таҳлил қилиш мумкин:
— Оппенгеймер - ядро бомбаси яратилиши тарихи, Манхэттен лойиҳаси ва гуруҳ аъзолари
— Льюис Штраусс - сиёсий қарашларнинг тўқнашуви, Маккартизм даври
— Жейн Татлок - инсонннинг жинсий эҳтиёжлари ва фантазиялари ловелас мисолида, Юнг ва Фрейд назариялари
Фильмда менга айниқса Оппенгеймернинг Нильс Бор билан учрашуви, Энрико Ферми билан қора юморли баҳслари, ва албатта Альберт Эйнштейн билан бўлган диалоглари ўзгача манзур бўлди.
Консерватив қарашларга эга бўлган Штраусс шахсий адовати ва Маккартизмдан фойдаланиб, Оппенгеймерга туҳмат қилиши ва унинг машҳурлигини "тортиб олиш" учун уйуштирган "театри" шундоқ ҳам аҳлоқан азият чекаётган Оппенгеймерни мазлумга айлантириб, унга янада азобли тақдирни олиб келади.
Фильмнинг ўзи ҳам “портловчи механизм” сифатида қурилган: воқеалар турли назариялар ҳақида баҳслар, урушни тугатиш учун ишлатиладиган усулларнинг аҳлоқан тўғрилиги танқиди, фан ва сиёсатнинг қонли кесишиши ва харбийларнинг олимлардан “қудрат узуги”ни тортиб олиши билан давом этади.
Лабораториядаги экспериментлардан тортиб турли илмий назарияларгача, сиёсий триллердан то романтик драмагача ёритиб берилган фильм эстетик кўринишда метафора ва символизмдан фойдаланиб, инсон шахсиятининг яширинлиги ва кам сонли инсонларнинг қарори тасаввур қилиб бўлмас натижалар олиб келишини кўрсатади.
Ноланнинг навбатдаги шедеври воқеликка жиддий қарашга ундайди:
"Оппенгеймер" — инсоният тарихидаги энг муҳим биографик фильм.
Шахсий рейтинг: 10/10
@UzIMDb
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
Ludwig Göransson - Can You Hear The Music (OST Oppenheimer)
P.S. “Оппенгеймер” фильмини фақат кинотеатрда кўринг. Ўзгача ҳис қолдирувчи бу имконият қайта бўлмаслиги мумкин.
@UzIMDb
P.S. “Оппенгеймер” фильмини фақат кинотеатрда кўринг. Ўзгача ҳис қолдирувчи бу имконият қайта бўлмаслиги мумкин.
@UzIMDb
HTML Embed Code: