گر بر سر نفس خود امیری، مردی
بر کور و کر ار نکته نگیری، مردی

مردی نبود فتاده را پای زدن
گر دست فتاده‌ای بگیری، مردی


رودکی پدر شعر پارسی,
نخستین شاعر پارسی ‌‌سرا در دوره
سامانیان (قرن سوم و چهارم خورشیدی)
رودکی آفریننده‌ی رباعی یا چهارگانی بود.


#مقبره_رودکی_تاجیکستان


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑سیستان مقارن با دورۂ نصر دوم سامانی ( بخش یکم )



📚یکی دیگر از بلادی که با قتل احمد دوم و امارت یابی نصر دوم، دچار عصیان شد سیستان بود. پیش از این زمان مردم سیستان و عیاران بر عملکرد ابوصالح منصوربن اسحاق، پسر عم احمد دوم سامانی ناخشنود شده و بر ضد او شورش وسیعی را به راه انداخته بودند که بعدها با اعزام سپاه خراسان و حسین بن على مرورودی آن تشنجات فروکش کرد.اما پس از قتل احمد سامانی، فرصت مناسبی به دست آمده بود تا در سیستان، اعتراض و مخالفتهای وسیع نسبت به سیمجور، حاکم سامانیان در سیستان برپا گردد که نهایتا به راندن او از آنجا انجامید.


📚این زمینه باعث گردید تا خلیفه عباسی از این موقعیت سود جوید و بر این منطقه استیلا یابد.این تحولات تا جایی پیش رفت که نیروهای خلیفه مقتدر بالله عباسی، تا به خود غزنه دست یافتند.به این ترتیب سیستان زیر استیلای فرماندهان نظامی نائب خليفه قرار گرفت. این منطقه در سال ۱۳۰۴ / ۹۱۷ م. نهایتا با تدبیر و نیکویی و عدل پیشگی کثیر بن احمد شهنور به زیر کنترل و اداره او در آمد. نیروهای مردمی عنصر اساسی پیروزی کثیر در سیستان بود.


📚هرچند با تهدید مجدد نیروهای نظامی از سوی حاکم فارس و خلیفه، مجبور به خراج گذاری به خلافت شد و به همین خاطر نیز از سوی خلیفه ابقا گردید. اما با تمام این دگرگونیها، تشنجات سیستان، أبو جعفر احمد بن محمد بن خلف بن لیث صفاری توانست بر منطقه سیستان، کرمان، بست و نواحی دیگر استیلا پیدا کند.وی هر چند جوان، ليكن خردمند و عالم و فاضل بوده است. با تفوق ابو جعفر بر عناصر ناآرام، سیستان به آرامش بازگشته و یک چند استقلالی به دست آورد.


📚 خلیفه بغداد، فرصت پرداختن و مقابله با او را نداشت و سامانیان نیز در داخل قلمرو خویش دچار نابسامان یها و شورشهای مختلف بودند. پس هنگامی که این امیر نو رسیده دلیر و جوانمرد عیار پیشه که در عین حال حکیم و فیلسوف دانشمندی نیز بود، قدرت بلامنازع و پرصلابتی در منطقه یافت، امیر نصر نیز با او از در دوستی در آمد، ابوجعفر، یکی از چهره های دانش پرور و علم دوست ناشناخته در سیستان و در ایران، مقارن با امیر نصر سامانی و جانشینان پس از اوست.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑سیستان مقارن با دورۂ نصر دوم سامانی ( بخش دوم )




📚مباحثه و مکاتبه امیر احمد صفاری با فلاسفه زمان و آشنایی و تبحر وی در کتب ارسطو و در ادب و حکمت یونانیان، نشان دهنده چهره فرهیخته و دانشمند اوست. حکایت شبیخون زدن ابوجعفر بر ماکان بن کاکی و به اسارت بردن اموال بسیار او، از کرمان به سیستان در حدود سال ۱۳۲۲ / ۹۳۴ م، موجب شد تا دربار بخارا آنچنان از این سرعت عمل چابکی و تدبیر خشنود شوند که هدایای قابل ملاحظه ای از سوی مهتران خراسان جمع و به تبریک و ستایش نزد او فرستادند.


📚 رودکی در همین مجلس بود که به گفته صاحب تاریخ سیستان، قصيده نونیه را برای ابوجعفر سرود و نام او را در تاریخ به کیاست،تدبیر، دانایی و آزادگی جاودانه کرد.


مادر می را بکرد باید قربان
بچه او را گرفت و کرد به زندان

یک صف میران و بلعمی نشسته
خسرو بر تخت پیشگاه نشسته

یک صف حران و پیر صالح دهقان
شاه ملوک جهان امیر خراسان

شادی بوجعفر احمد بن محمد
آن مه آزادگان و مفخر ایران

آن ملک عدل و آفتاب زمانه
زنده بدو داد و روشنایی کیهان

رود کیا بر نورد مدح همه خلق
مدحت او گوی و مهر دولث بستان

مدح امیری که مدح زوست جهان را
زینت هم ز وی و فر و نزهت و سامان


📚امیرابوجعفر به دست چاکران خاص
خود در سال ۳۵۲ ه، به قتل رسید و پسرش امیرابواحمد خلف، به جای وی نشست.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑تحركات اسماعیلیان در روزگار نصر دوم (بخش یکم )



📚آزاداندیشی و مدارا با اندیشه ها و افکار گوناگون حتی مخالف، از ویژگیهای برجسته عصر سامانی است. متون تاریخی حاکی از وجود مشربهای متنوع فکری و نحله های گوناگون دینی در خراسان بزرگ به دوران سامانیان بویژه در مقطع آغازین این دولت است. بنابراین فضای مساعدی از تسامح و تساهل آرای فکری و اعتقادی را امرای سامانی پی افکندند، که در آن بسیاری از مکاتب و آرای فکری فرصت ظهور و توسعه یافتند.سامانیان علی رغم داشتن مذهب حنفی، و تبعیت از نظام دینی خلافت عباسیان، هیچگاه مجدانه در صدد اشاعه آرای دستگاه حکومتی خود بر نظامات فکری و حوزه های علمی برنیامدند.


📚 بنابراین، حوزه های فکر و اندیشه در عصر سامانی هنوز دچار تحجر نشده و خشک مغزی نشده است. به همین جهت نیز، بستر کاملا مناسبی برای پرورش و تربیت نخبگان آزاداندیش، و نوابغ آفرینشگری چون فردوسی، ابن سینا و ابوریحان و... شد که به دورانهای بعد هیچگاه، خاطره محیط فکر و اندیشه آزاد و حمایت امرای سامانی از آرای بخردانه ولو مخالف، و پیامدهای خیره کننده این منش و روش، در بوته فراموشی قرار نگرفت. لذا سامانیان همیشه به عنوان مشعل داران آزادی فکر، و برپا کنندگان فضای تساهل و تسامح فکری در دنیای اسلام و ایران و بویژه در خراسان بزرگ به شمار رفته اند.


📚 کافی است که فقط مروری بر مذاهب موجود قلمرو سامانیان بیندازیم، تا تصویر شفافی از چنین شیوه ای بر ما ترسیم شود. به این ترتیب بی دلیل نبود که اگر پس از قرن چهارم هجری / دهم میلادی، حوزه های علمی و فکری تجهیز و توسعه یافته و به نام نظامیه ها و با پشتوانه دولت و خلافت، به تربیت وسیع و انبوه خیل مشتاقان علم دست زدند، اما هیچگاه، ابن سینا و ابوریحان دیگری، با بذل این همه توجه، متولد نشد سامانیان علی رغم داشتن مذهب حنفی، از فرقه های شیعی نیز در قلمرو خویش حمایت می کردند و گاه برخی از علویان را نیز برکشیده و مرتبت بالا به آنان می دادند.


📚 این در حالی است که بسیاری از مورخان و محققان، سامانیان را دارای تعصبات مذهبی خاص دیده اند. با وجود این همه فرق دینی و مشربهای فکری بخصوص در عصر نصر دوم سامانی، چنین تعصبی قابل تأمل خواهد بود. یکی از نحله ها و فرق مذهبی که از قرن سوم هجری / نهم میلادی، در غرب ایران در ناحیه عراق، ظهور یافته و سپس به شام و بعدا به شمال افریقا، توسعه ناباورانه ای بافت، طریقت باطنیه بود. این حرکت بعدها در دو شاخه اصلی قرمطیان در منطقه عراق و جنوب آن، و اسماعیلیه در شام و سپس شمال افریقا که بعدها موسوم به نهضت اسماعیلیان فاطمی شد، پیش رفت.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑تحركات اسماعیلیان در روزگار نصر دوم (بخش دوم )



📚شاخه قرمطیان مقارن با آغاز قرن چهارم هجری، چندان دچار تندرویها و فعالیتهای افراطی شد که جوی از انزجار و نفرت را در دنیای اسلام به دنبال خود فراهم ساخت. در حالی که اسماعیلیان فاطمی، در پی برقراری یک ساختار سیاسی و نصب امام فاطمی، دعوت گسترده و وسیعی را در بلاد اسلامی به راه انداختند. یکی از مناطق مهمی که در معرض دعوت داعیان اسماعیلی، قرار داشت ایران بود. پس داعیان اسماعیلی، برای تبلیغ آرای فکری و اعتقادی خود به بلاد مختلف ایران، من جمله خراسان بزرگ رهسپار شدند.


📚خراسان بزرگ (اعم از خراسان و ماوراء النهر پس از وحدت سال ۲۸۷ هر / ۹۰۰ م.) در این زمان در دست خاندان سامانی قرار داشت.برخی معتقدند که این دعوت از سال ۲۶۰ ه. / ۸۷۳ م. توسط فردی به نام خلف در ری آغاز شده و سپس به مرو و جوزجان توسعه یافت. این حرکت در دامن خود بزرگترین نویسندگان فاطمی اسماعیلی که بنیاد تفکرات این مکتب را طرح ریزی کردند پرورش داد.


📚خلف حلاج، و غیاث (مولف کتاب بیان) از نخستین داعیان در بلاد شرق به حساب می آیند.ابو حاتم این حمدان رازی و سپس ابو عبدالله خادم این دعوت را بسط و توسعه در سرزمینهای آن سوی جیحون دادند. ابوسعید شعرانی از دیگر داعیان اسماعیلی بود که در دولت سامانی نفوذ کرده و حتی برخی از کارگزاران سامانی را به دعوت خود متمایل ساخت. یکی از کسانی که به دست وی، گرایش اسماعیلی بافت، حسین بن علی مرورودی بود.


📚دعوت اسماعیلی در دولت سامانیان با وجود دو عامل مهیا:

1. وجود زمینه های مساعد برای ورود و بسط اندیشه های خلاق و نوین در قلمرو سامانیان و در میان اندیشمندان آنجا

۲، فعالیت داعیان پرشور و هواخواهان متنفذ و صاحب اقتدار در میان کارگزاران نظام سیاسی



🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

💠چنلی ضد دروغ ها و نفرت پراکنی فمینیسم
♦️ما برای تمام بانوان عزیز احترام قائل هستیم و برای حفاظت از آنها در برابر جعلیات و گمراهی فمینیسم دست به کار شده ایم.

♦️برای دوری از نجاسات به ما بپیوندید


✴️@AntiFeminism_Everyday

✳️@AntiFeminism_Everyday

🛑تحرکات اسماعیلیان در روزگار نصر دوم (بخش سوم )



📚در روزگار امیر نصر دوم سامانی، چنین زمینه ای فراهم شده است. لیکن مبلغان و هواخواهان پرشوری می طلبید که آن را توسعه بخشند. یکی از مهمترین داعیان اسماعیلی که خود به جرگه مبلغان نیز پیوسته و دعوی اسماعیلی داشت، حسین بن علی مرورودی بود. هرچند از ارتباط وی با مراکز شیعی اسماعیلی و یا مقر امامان اسماعیلی، اطلاعی به دست نمی آید.


📚همانطور که قبلا درباره سابقه او گفتیم، وی خدمات ارزنده ای در عرصه سیاسی و نظامی برای سامانیان انجام داده بود اما پس از ناکامی در به دست گرفتن امارت سیستان، مترصد فرصتی بود تا نیت خود را ابراز دارد. پس در ۱۳۰۲ / ۹۱۴م. منصور بن اسحاق را تحریک به عصیان کرده و اینکه به نام خود خطبه بخواند و او را نیابت بخشد. بالاخره وی توسط احمدبن سهل دستگیر و به بخارا روانه شد.


📚تا اینکه ابو عبد الله جیهانی وزیر، شفاعت او را کرده و بتدریج در دستگاه سامانیان نفوذی پیدا کرد. وی ظاهرأ مبدا گرایش و تمایل بسیاری از کارگزاران دولت سامانی به مذهب باطنيان اسماعیلی شد. گویا در پایان عمر، مجددأ دچار حسد و کینه قرار گرفت و در حبس افتاد و در همان زندان نیز درگذشت.پس از او یکی از شاگردانش به نام نسفی یا نخشبی توانست تبلیغ وسیع و گسترده ای بویژه در میان صاحب منصبان دربار سامانی انجام دهد.


📚 او توانست آزادانه به تبلیغ پرداخته و حتی برخی از محارم امیر سامانی همچون کاتب خاص امیر به نام ابوبکر بن ابوالاشعث، حاجب آیتاش، ابو منصور چغانی رئیس بخارا و صاحب خراج و.. را به اسماعيليه متمایل سازد.او حتی توانست از امیر نصر سامانی، با ایجاد روح ندامت در قصور نسبت به حسین مرورودی و درگذشت او در زندان امیر، خونبهای دیه مرگ استادش را بستاند تا به نزد قائم خلیفه فاطمی روانه سازد، سجستانی از دیگر یاران نسفی بود که از جمله نویسندگان برجسته اسماعیلی به شمار می آید.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑تحرکات اسماعیلیان در روزگار نصر دوم ( بخش چهارم )



📚این تحرکات تبلیغی تا جایی پیشرفت که آرام آرام به امیر نصر نیز سرایت کرد. برخی اگرچه اعتقادی دارند با تمام این احوال، روایتی که حاکی از گرایش نصر به اسماعيليه باشد، مستقیما وجود ندارد.ولی کسانی چون نظام الملک در تمایلات باطنی نصر به تفصیل سخن گفته اند.بنابراین عباسیان، که تاکنون تنها از جانب غرب و فاطمیان اسماعیلی در هراس بودند، حال از جانب شرق نیز اخبار نگران کننده ای می شنیدند، که در صورت صحت این اخبار می بایستی، واکنش جدی در قبال آن انجام داد.


📚 اگرچه یک پرسش در اینجا بی پاسخ می ماند و تا به حال نیز محققان جواب صریحی بدان نداده اند، و آن اینکه، امیر نصر سامانی در صورت گرایش به اسماعيليه از میان مکاتب و آرای فکری مختلف اخروری و صحیح پنداشته بود که بدان مذهب متمایل شده بود؟ یا اینکه ۳۱۵ / ۵۳۹ ، از کارگزاران دستگاه امیر نصر به آرای اسماعیلی سوق پیدا کرده اند؟مگر در نفس این مکتب و تبلیغ چه بود که آنان را به خود مایل می ساخت؟


📚به هر صورت گرایش اسماعیلی امیر نصر دوم سامانی، قضیه ای نبود که بتوان بسادگی از کنار آن گذشت و شاید امیر نصر با این عمل، قصد جدایی کامل از عباسیان را داشت ولی فرصت این عمل را پیدا نکرد. در صورتی که امیر شرق خلافت دنیای اسلام، اگر این تمایل شخصی را به یک فرمان عمومی مبدل کرده و از تمام اقتدار خود در بسط و رواج آن یاری می گرفت، خلافت عباسی دیگر هیچ یارای مقابله نداشت.


📚درحالیکه در تاریخ، هیچ گزارشی از رسمیت اسماعیلیه در عهد نصر سامانی و یا ضرب سکه و خواندن خطبه به نام امام اسماعیلی دیده نشده است. پس گرایشی شخصی بوده و هنوز سیاسی نشده استدگرایش های تند کسانی چون ابوعلی الیاس به این مذهب و حتی کامیابی هایی که در کرمان به دلیل چنین اعتقادی داشت نشان دهنده وسعت تبلیغات اسماعیلی در خراسان بزرگ بوده است.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑تحرکات اسماعیلیان در روزگار نصر دوم (بخش پنجم )



📚 اما این تحولات در دربار نصر سامانی، موجب ناخشنودی سران لشكر و غلامان ترک شد و لذا آنان را به تدارک یک توطئه بر ضد نصر مهیا ساخت.پس به گفته خواجه نظام الملک ترکان و سران لشکر را قرمطی شدن شاه خوش نیامد و بالاتفاق نزد سپهسالار لشکر رفته و گفتند، دریاب که مسلمانی از کف رفت و قرمطیان شاه را از راه بیراه کرده و علنا اظهار دعوت میکنند. بیش از این خاموش نمی توانیم بود. سپهسالار نیز با آنان تبانی کرده و موکول به توطئه ای کرد پس سپهسالار به بهانه لشکرکشی به پلاساغون، سران لشکر را به ضیافتی دعوت کرده تا توطئه را برنامه ریزی کند.


📚در همین اثنا عامدانه یا عالمانه، نوح پسر نصر از این قضایا با خبر شده و پدر را از جریان مطلع و پیشنهاد کرد او کناره گیری کند تا وی زمام امور را به کف گیرد. نصر هم پذیرفت بنابراین نوح به سرکوب و کشتار وسيع اسماعیلیه دست یازید. اما جریان انتقال آرام قدرت از نصر دوم سامانی به پسرش نوح دوم، کاملا درخور تأمل است. لذا برخی اعتقاد به مسمومیت نصر در زندان دارند.برخی نیز عقیده دارند که ریشه این کشمکش، در اختلاف عقیدتی میان نصر و پسرش نوح بوده است تا جایی که نوح با مخالفان حرکت داعیان اسماعیلی هم نوا شده پدر را از سلطنت خلع و خود با چنین شیوه ای و با حمایت واشارت مردان بزرگ نظامی دربار، جانشین پدر شد.


📚به گفته ابن ندیم در سال ۳۳۱ ه. ۹۴۳ م. نوح بن نصر، فقها را جمع نمود و نسفی را در آن مجلس حاضر کرده و آنان با وی مناظره کردند و وی را مفتضح و رسوا ساختند و نوح چهل دینار از آن پول را پس گرفت و نسفی و دعات او و بزرگان و سردارانی که داخل در دعوت او شده بودند، کشته و بکلی نابودشان کرد.یک نکته اساسی منابع تاریخی مربوطه به این موضوع، این است که منابع معاصر و یا نزدیک به دوره نصر دوم و یا اصلا عصر سامانیان، به این حوادث و رخدادها اساسا نپرداخته اند، منابعی همانند تاریخ بخارا و یا تاریخ گردیزی از اشاره به فعالیتها و گرایشهای اسماعیلی و حتی شخص امیر نصر پرهیز کرده اند!


📚حال علت این قضیه می تواند در چند صورت باشد از امرای سامانی پس از نصر دوم، چون گرایشهای اسماعیلی نصر و کارگزاران او را در حکم یک خاطره تلخ تلقی می گردند، لذا از تذکر و یادآوری این حوادث نیز پرهیز می کردند. در روزگاران بعدی، چون تفکر اسماعیلی مطرود و به معنای حکم ارتداد تلقی می شد، پس مورخان نیز از اشارت و تفضيل آن حتی در عصر سامانیان و بخصوص روزگار نصر دوم اجتناب کرده و واهمه داشته اند.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑بخارا در دوران امیرنصر



📚طی فرمانروایی نصر بود که "بخارا" از مراکز مهم فرهنگ و دانش شد. "ثعالبی" این شهر را این گونه توصیف می‌کند: «بخارا در حکومت سامانیان کانون عظمت و مهد سلطنت و محل تلاقی حکمای دانشمند زمان و آسمان ادب جهان و مجمع دانشمندان دوران به شمار می‌رفت.»


📚به تدریج نصر بسیاری از دانشمندان و ارباب ادب از جمله شاعر بزرگ "رودکی" را به دربار جلب کرد. زبان فارسی نیروی چندی گرفته بود. در حکومت نصر کتب عربی و فارسی در پایتخت به رشته تحریر در می‌آمدند. هم چنین یک کتابخانه در بخارا نیز گردآوری شده بود که تحسین دانشمندان را برانگیخته بود.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑فعالیت‌های فرهنگی در دوره امیر نصر سامانی



📚درگاه نصر بن احمد مجمعِ هنرمندان و ادیبان و شاعران بود. رشد و اعتلای علم و ادب در دوره امارت امیرنصر، گذشته از عنایت این امیر سامانی، مدیون وزرای دانش‌پرور و ادب دوستی چون ابوعبدالله جیهانی و ابوالفضل بلعمی است. 


📚رودکی، شهید بلخی، ابوالحسن مرادی، رابعه قزداری، فارابی، و ابن سینا در چنین دوران و فضای فرهنگی ظهور کردند و بالیدند.رودکی، در دوره زمامداری نصر بن احمد، کلیله و دمنه را به نظم درآورد. نام‌آوران ماوراءالنهر و خاندان‌های دانش‌پروری نظیر بلعمیان، عدنانیان، جیهانیان و مصعبیان نیز در دربار او با احترام می‌زیستند.


@Deylameyan
🛑تاریخ آل بویه و دیلمیان

🇮🇷🇹🇷🇦🇪🇧🇭🇶🇦🇴🇲🇰🇼🇮🇶🇸🇾🇸🇦

🛑کتابخانه بخارا در ایام امارت نصر دوم



📚در ایّام امارت نصر، کتب عربی و فارسی بسیاری در بخارا و دیگر بلاد قلمرو سامانی تألیف شده‌است.در بخارا، کتابخانه‌ای وجود داشته که، به روزگار خود، از کتابخانه‌های بزرگ جهان به‌شمار می‌آمده‌است. چنان‌که از زندگی‌نامه ابن سینا برمی آید، در آن کتاب‌خانه، هر دانشی، اتاقی مخصوص به خود داشت که در آنجا کتب مربوط به آن علم را با نظم و سیاق خاصی در جعبه‌ها و صندوق‌ها چیده بودند.


📚جیهانی، وزیر نصر بن احمد، به پژوهش و تحقیق در باب احوال و آداب ملل علاقه‌ای وافر داشت. وی جغرافی دانان و عالمان را به بخارا فرا خواند.کتابی هم در باب مسالک و ممالک نگاشت که حاوی اطلاعات مفصلی دربارهٔ سرزمین‌ها و مردم مشرق زمین و شمال ماوراءالنهر است. وی تألیفات دیگری هم در زمینه‌های گوناگون داشته که از بین رفته‌اند. در همین دوره، امیرنصر ابودلف را به سفارت روانه چین کرد.


📚ابودلف، پس از بازگشت، گزارشی پرارزش از سفر خود، حاوی اطلاعات بس سودمند در باب چین و آداب و رسوم آن سرزمین، به امیر تقدیم کرد. فایده مهمی که از مراوده با چینیان عاید ایرانیان گشت این بود که ایرانیان طریقه ساختن کاغذ مرغوب را از آنان آموختند و این امر در گسترش و نشر علوم و فنون در ایران تأثیری به سزا داشت.



🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑 ارتحال امیر نصر سامانی و بررسی شخصیت او (بخش یکم )



📚با گذشت سی سال از امارت درخشان امیرسعيد نصر دوم بر پهنه وسیع خراسان بزرگ، آرام آرام دوران او نیز به پایان رسید و عصر طلایی روزگار سامانی در روزگار او بود. به هنگام مرگ او بذرهای تکوین و رونق علم و فرهنگ تازه به بار نشسته بود. روزگار او به پایان می رسید لیکن دستاوردهای عظیم و خیره کننده در عرصه فرهنگ و تمدن، تازه نشو و نما می یافت و می رفت تا رستاخیز ایرانی - اسلامی را به تکامل بنشاند. نصر دوم در ابتدا اگرچه کودکی بیش نبود ليكن خردمندان بر وی اشراف یافتند.


📚 در حالی که پس از او حرمت اهل قلم به تکریم اهل شمشیر و سیاست مبدل شده بود.فضای آزاد اندیشی در آخرین لحظات امارت نصر، کم سوتر و چراغ اندیشه با شعله پرگداز تعصب همراه شد. محقق برجسته تاجیک، دکتر نظروف معتقد است که مرحله عروج دولت سامانیان تا آخر امارت امیرنصر دوم، بیشتر دوام نیافت. وی دیگر نشانه های دوران صعود و عظمت را تا این مقطع، به کارگیری خدمتگزاران برجسته و وزیران با تدبیر و سپهسالاران صادق و وفادار، همچنین، توافق مبان حکومت مرکزی و حکام محلی که اسباب امنیت و توسعه مملکت بودند


📚 داشتن نظام مملکتداری ممتاز، بروز انقلاب علمی - فرهنگی در راستای داشتن پایه های ملی و در نهایت، آزاداندیشی و فعالیتهای سازنده را از نشانه های دوران طلایی عصر سامانیان برمیشمارد. مرحوم سعید نفیسی نیز فقدان اميرنصر را یک ضایعه جبران ناپذیر و سرنوشت زمامداران دانا و دانشمند را به چنین نقطه ای ختم می داند تاریخ همواره نشان داده است که پادشاهان دانا و دانش آموخته و درس خوانده در پادشاهی نمی پایند


📚زیرا که دانش، ایشان را از ستم و خونریزی و آزار باز می دارد، و دریغا که پادشاهی جز به سنم و خونریزی و آزار مردم استوار نیست.منابع و متون تاریخی، متأسفانه آخرین ایام حیات امیرنصر را در هاله ای از غبار تصویر می کنند.بدرستی روشن نیست که آیا همانگونه که بر سر پدر، توطیهای وارد شد، بر سر او نیز وارد شد، یا اینکه او دوران امارت خویش را به شکلی کاملا طبیعی پیموده است. بسیاری از محققان معاصر نیز دستخوش، همین خطا شده و از این مقطع از تاریخ سامانیان، به سادگی عبور کرده اند و گویا که نصر در سال ۳۳۱ م./ ۹۴۲-۹۴۳م بی هیچ حادثه ای در آرامش کامل و در فضایی آرام درگذشته است.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑 ارتحال امیرنصر سامانی و بررسی شخصیت او (بخش دوم )



📚برخی از مورخان نیز پایان حیات او را چندان مقدس مآبانه تصویر کرده اند، که گویی وی، معصومیت لازمه را به دست آورده است. لذا تصویری که از او دارند تصویر یک انسان مبتلا به مرض سل است که حدود سیزده ماه بیماری اش به طول انجامید و در خانه خویش، مکانی به نام بیت العباده ساخته تا در آن به عبادت و استغاثه بپردازد. فراتر از این، گزافه گویی های ابودلف را از زبان یاقوت حموی می بینیم که، نصر بیست سال پیش، زمان وفاتش را مشخصا می دانسته و چون هنگام وفاتش فرا رسیده از شهر بخارا با هیبت تمام رسمی خارج شد و جهازات کامل تعزیه خوانی و مصیبت داری را با خود برداشته و سپس فرمان داد تا برای او تعزیت برپا دارند.


📚در این مجلس خانواده امیر، فرماندهان نظامی، تجار، نضات، عالمان و ... با تشریفات ویژه شرکت جستند و سپس بعد از کلی قضات، عالمان و ... با تشریفات ویژه شرکت جستند. نصر داخل قبر خود شد و جان به جانان تسلیم کرد. هرچند این نگرش خیال پردازانه از ذهن یک انسان معقول هیچ گاه خطور نمی کند و این سخن را در هیچ یک از دیگر متون و حتی سروده های ادیبان نیز نمی بینیم. برخی از محققان را نیز عقیده بر این است که نصر چون دچار توطئه سرداران نظامی خود، به دنبال ناخشنودی ایشان از تمایلات باطنی شد، بهتر آن دید که با استعفای از امارت، جلو هر پیشامد غیرمترقبه را بگیرد.


📚به همین دلیل توطئه از سوی پیشوایان دینی، به منظور دستیابی برای امور سیاسی بود، همانگونه که در پایان این دولت، چنین
عده ای از مورخان نیز، به قتل نصر سامانی معتقدند، و اینکه وی به مرگ طبیعی فوت نکرده، و به تحریک فرماندهان نظامی و علمای بخارا، به دست فرزندش نوح با به دست غلامان خود به قتل رسیده است. بررسی سخن این نویسندگان به روشنی فقدان روایات صحیح و منطقی را در آثارشان بدیهی مینماید.


📚در اینجا لازم است به تحلیل سخنی از بارتولد نیز بپردازیم که علی رغم تمجید از نصر دوم سامانی و اشاره به شورش های آغازین عصر او و همچنین ذکر تمایلات اسماعیلی نصر، در پایان گفتار خویش، وزرای او را کاردان و نصر را امیری ناتوان برمی شمارد. وی علی رغم چنین ادعایی، هیچ مصداق و یا توجیهی را بر آن ذکر نکرده و سریعا از آن می گذرد.بر اهل تحقيق مسلم مینماید که هر حکم قطعی مستلزم در بر داشتن اسناد، مصادیق و شواهد محکم است و لاغیر.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰

🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑ارتحال امیر نصر سامانی و بررسی شخصیت او (بخش سوم)



📚بنابراین اگر بخواهیم تصویر روشن و گویایی مبتنی بر متون تاریخی از پایان عصر امارت نصر دوم داشته باشیم، باید گفت که متأسفانه منابع تاریخی، در تبیین رخدادهای روزگار او از شدت و ضعف برخوردارند. به عبارتی دیگر در برخی از رویدادها به تفصيل و از جوانب گوناگون پرداخته و در برخی از مقاطع حتی چندین ساله، از اشارت و حتی ذکر کلی و مجمل نیز غفلت داشته اند.وقایع بعضی سالها را کاملا گزارش و رویدادهای برخی سالها را اصلا فراموش کرده اند.


📚به همین جهت است که هرکسی مثل نظامی عروضی جرئت میکند هر شعری از شاعری را به هر حادثه ای در هر مقطع ربط بدیهی بدهد قضیه درگذشت نصر دوم نیز از این مقوله بیرون نیست.همانگونه که پدرش قربانی توطنه ای شد که سرانگشت صاحبان قدرت و نفوذ در آن روشن بود، وی نیز در طی ایام امارت خود دستخوش عصبانها، شورشها و توطئه های گوناگون شد. اما یک نکته بر اهل نظر، پوشیده نیست که، نصر با سیاستهای تساهلی و همانگونه که پدرش قربانی توطئه ای شد که، سرانگشت صاحبان قدرت و نفوذ در آن روشن بود


📚وی نیز در طی ایام امارت خود دستخوش عصيانها، شورشها و توطئه های گوناگون شد، اما یک نکته بر اهل نظر، پوشیده نیست که، نصر با سیاستهای تساهلی و تسامح و افکار آزاداندیشانه خویش، براحتی نمی توانسته است، امارت کند، منطقی است که در هر مقطعی از تاریخ، افکار نوین، در تصادم با نگرشهای سنت پرستان و مرتجعان قرار گیرد.


📚 بنابراین، نوآوریهای نصر قطعا اگرچه نوخواهان و نواندیشان و اصلاح طلبان را خشنود می ساخت، لیکن مگر این وعده در هر جمعی چه تعداد از آن را تشکیل می دهند؟ اگر عصر نصر را برخوردار از یک شیوه سنتی مبتنی بر تداوم آنچه درگذشته بوده و همان سیاستها، برنامه ریزیها، طرحها، دیدگاههای فکری و سیاسی و اجتماعی و مذهبی قبل بدانیم او نیز مثل هر امیر و سلطان دیگری در تاریخ قرار میگرفت و روزگار سامانیان نیز یک روال کاملا طبیعی را مثل خیلی از حكومتها و دولتها طی می کرد.


📚لیکن نصر این گونه نیست. نه خود این گونه بود و می اندیشید و نه مقتضيات زمان و مکان به او اجازه تقلید و تداوم ستها را می داد.نصر دوم سامانی، وارث یک صیرورت پرشتاب از روزگار امیراسماعیل و پدرش احمد دوم است. صیرورتی که قصد در انداختن طرحی نو از قالبهای سیاسی، نظامی و فرهنگی را داشت. امیراسماعیل سامانی گامهای جدی و غیرقابل مقایسه ای با دیگران در راه استقلال فکری و فرهنگی برداشت. به عبارتی او فضای لازم برای تغییرات و دگرگونیهای بنیادین و ساختاری در جامعه ایران بعد از اسلام را آماده کرد.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑ارتحال امیر نصر سامانی و بررسی شخصیت او (بخش چهارم)




📚 بنابراین اگر جریان قدرت به دست خردمندان و هیئت کارگزاران فرهیخته نظام، مبتنی بر تغییر در شالوده های بنیادین اندیشه اجتماعی صورت می گرفت، آنگاه میشد بر پیدایی و برپایی یک رستاخیز مستقل و مبتکرانه و به زمینه های شور ملی و علایق میهنی و آفرینش ادبیات ملی و تقویت شعور دینی باور داشت. رویدادی که در عصر سامانیان پیش آمد، بجز این نبود. سامانیان گرانمایه و باشکوهند، چرا که بنیاد یک فکر نو، برای احیای میراث خود در گذشته، و خلاقیت براساس نیاز زمان خود را، پی افکندند.


📚به گفته حکیم ابوالقاسم فردوسی:


پی افکندم از نظم کاخی بلند
که از باد و باران نیابد گزند

نمیرم از این پس که من زنده ام
که تخم سخن را پراکنده ام


📚آنچه در سروده های فردوسی موج می زند، خلاقیت و نو آوری است. این سخن حال همه نواندیشان و نوابغ این روزگار از ابن سینا تا ابوریجان و بوزجانی و ابونصر عراق و صدها اندیشمند این روزگار است. به این ترتیب سخن افلاطون در این دوره کمرنگ می شود که گفته بود با حكمان بایستی به سلطنت برسند و با سلاطین حکمت بیاموزند. طرحی نوین که در آغاز امارت سامانیان درافتاد این بود که اینان پرورنده تنها امیر خردمند و حکیم نشدند، برنامه اینان پی افکندن طرحی بود که همگان در جامعه فرهیخته و خردمند شوند و حکمت، متاع پربهای بازار عشاق و مردمان از هر طبقه و گروهی و با هر اعتقاد مذهبی شود


📚حال مقطعی که از آن سخن می گوییم سال ۳۳۱ ه. ۹۴۳ م. است. نصر بن احمد سامانی نیز با سپری کردن دوران بلوغ نوجوانی و جوانی به دوره کمال خویش دست یافته و حدود چهل ساله است. گرد چرد بر پیشانی او نشسته است و شاهد ورود اندیشه های عقلی به بازار فکری در جامعه است. آموزشهای جیهانی ها و بلعمی ها و فرهیختگانی که او را تربیت کرده اند، حاکی از گرایش او به نگرشهای باطنی مبتنی بر آرای عقلی است. مبانی افکار ارسطویی و رسالات منطقی اخوان الصفا، او را به خود مشغول داشته و با صاحب خردان به نیکی و حرمت و با سنت پر ستان و منححران تندی حال مقطعی که از آن سخن می گوییم سال ۳۳۱ ۹۴۳/۱ م. است.


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑ارتحال امیر نصر سامانی و بررسی شخصیت او (بخش پنجم)



📚 نصر بن احمد سامانی نیز با سپری کردن دوران بلوغ نوجوانی و جوانی به دوره کمال خویش دست یافته و حدود چهل ساله است. گرد چرد بر پیشانی او نشسته است و شاهد ورود اندیشه های عقلی به بازار فکری در جامعه است.آموزشهای جیهانی ها و بلعمی ها و فرهیختگانی که او را تربیت کرده اند، حاکی از گرایش او به نگرشهای باطنی مبتنی بر آرای عقلی است. مبانی افکار ارسطویی و رسالات منطقی اخوان الصفا، او را به خود مشغول داشته و با صاحب خردان به نیکی و حرمت و با سنت پر ستان و منححران تندی و سختی رفتار می کند.


📚بنابراین هرچه از دوران امارت او بیشتر سپری می شود معاندان، خاصه بداندیشان و کژاندیشان، بیشتر قصد توطئه و براندازی نظام او را می کنندتقویت قوای نظامی و نفوذ عناصر ترک، طریقی بجز این بود. عالمان متحجر ماوراء النهر، هنگامی که مقصود خویش را با فرماندهان نظامی، خاصه ترکان تربیت یافته دست سامانیان، مشترک می بینند، مترصد فرصتی می شوند تا با مساعی همگن این مایه شوم بر اندیشه های پرسابقه نیاکان خود را از عرصه بیرون کنند.


📚پیشوایان دینی که خواستار تقویت بنیه سیاسی و جایگاه اجتماعی خویشند، در چنین فضایی از آزاداندیشی، با مشکلات عدیده خصوصا ورود داعیان و صاحبان ادیان مختلف به خراسان بزرگ مواجهند. برخورد مبتنی بر تساهل با آنان از سوی امیر سامانی نیز این روند را تا به اینجا تقویت کرده بود تا دعات به درون درگاه امیر سامانی نیز رسوخ کرده و بسیاری از اصحاب رأی و حل و عقل را با خود همراه سازند. امیر سامانی از طریقت سنتی به دور افتاده و هر لحظه امکان آن هست که گرایشهای فردی خود را به تمایلات سیاسی مبدل کند.


📚آنگاه شالوده مبانی اعتقادی این متحجران بر فنا خواهد رفت. اگر همانگونه که فاطمیان در غرب، سلطه خلافت عباسیان را بر انداخته بودند سامانیان نیز در شرق به همین مقصود جامه عمل بپوشانند، تکلیف چه میشد؟بنابراین در پایان دهه سوم این قرن، رشد گرایشهای غیرحنفی، و تقویت مبانی عقلایی و نگرشهای خردورزانه، جامعه سامانی و خاصه شهر بخارا را مهیای یک واکنش دیرینه می کرد. وگرنه چرا هنگامی که خبر مرگ نصر سامانی منتشر شد، این همه دلهره و ناآرامی آفریده شد، و قلمرو سامانی شاهد ظهور و قدرت یابی عناصر نظامی صاحب نفوذ خاصه سپهسالاران ترک شد؟


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

🛑ارتحال امیر نصر سامانی و بررسی شخصیت او (بخش ششم )



📚پس یک بحران جدی و دراز مدت، نصر و بخارا را تهدید می کرد که جوانب آن در بر دارند، فتنه و شورشهای بسیار بود. کانون این فتنه نظامیان و رهبران مذهبی دولت سامانیان بودند. شعله فتنه تا آنجا بالا گرفت که یکباره نصر، خویش را در میان لهيب سرکش آن در محاصره دید.حال در راه در پیش داشت: ۱.نخست اینکه در قبال این سرکشیها و عصیان جبهه سنت پرستان، با خشونت و اقتدار تمام، به قیمت دامنگیر شدن آن در تمام ساختار قلمرو سامانی و حتی به خطر افتادن همه آنچه تاکنون در عرض پنجاه سال تلاش (نیم قرن تکاپوهای خردورزانه امیر اسماعیل تا نصر دوم با نمره آزاداندیشی و روشنفکری) به دست آمده است، قرار گیرد.


📚 طبیعی بود که بسیاری از بذرهای فرهنگی و تمدنی که در زمینه مستعد، بارور شده اند در آتش این کشاکشها از میان خواهند رفت و دستاوردهای این همه تلاش نابود و بی نتیجه خواهد شد٢. در صورت نعميق فشار صاحبان قدرت و نگرشهای سنتی، به قيمت سلامت جامعه و تضمین تلاشهای پردامنه، و امید به باروری و شکوفایی استعدادهای به بار نشسته و اندیشه های نونهال، در برابر این موج سر خم کرده و با اعلام جانشینی فرزندش نوح دوم، طریقی بینایین را در پیش گیرد.


📚به عبارتی در عین مقابله با حرکت مخالف ناچار خود نیز از اریکه سیاسی - نظامی دست شسته و منتظر به بار نشستن دستاوردهای عمیق و گسترده سالهای گذشته باشد به این ترتیب بود که امیر نصر ظاهرا بایستی تمامی ملاحظات را بسنجد و سپس راه دوم را در پیش گیرد. پس ضمن توافقی که با پسرش نوح کرد او را به جانشینی منصوب کرد و خود زمام امور را کنار گذاشت. حال یک مسئله اینجا پیدا می شود و آن این است که اگر اعتقاد به عصیان نظامیان و فقیهان نداشته باشیم،به راحتی به درگذشت نصر دوم، آن هم از مرض سل، قانع می شویم.


📚لیکن اگر به برکناری نصر از قدرت و جانشینی فرزندش نوح معتقد باشیم، حد فاصل میان برکناری تا زمان درگذشت را می بایستی روشن کنیم. به عبارتی دیگر شکل نخست از دیدگاه منابع تاریخی مردود است. اما در شکل دوم تنها با این صورت روشن پاسخ داده می شود که بپذیریم، این حد فاصل بسیار اندک بوده و او بعد از مدتی به دلیل بیماری که بر او عارض شده بود درگذشته است.


📚با اینکه باور داشته باشیم که حضور و حیات او نیز موجب ناخشنودی پیشوایان مخالف شد، لذا او را به نحوی از میان برده باشند. به هر صورت آنچه جميع منابع در این باره گفته اند، معطوف به همین صورتها می شود. مگر اینکه منابع و متون و اسناد تاریخی دیگری به دست آیند که روشنگر هرچه بیشتر این مقطع از تاریخ ما باشند.


📚کسائی مروزی در سوگ امیر نصر گوید:


جنازه تو ندانم کدام حادثه بود
که دیده ها همه مصقول کرد و رخ مجروح

از آب دیده چو توفان نوح شد همه مرو
جنازه تو بر آن آب همچو کشتی نوح


🇮🇷🇰🇿🇺🇿🇹🇲🇰🇬🇹🇯🇦🇫🇵🇰
🛑تاریخ سامانیان
@ssamanid

💠نوروز ۷۰۴۴ آریایی، بر تمام ایرانیان همایون باد

بجمشـــــــید بر گــوهــر افشـاندند
مران روز را روز نو خــــــواندند
ســــر سال نــــــــو هرمز فرو دین
بــر آســـــود از رنـج روی زمــین
بـــزرگان بشــــــــادی بــیارستـــند
می و جام ورامشـــگران خواستند
چنین جشن فرخـنده از آن روزگار
بما مــانـــد از آن خسروان یادگار

بیارید این آتش زردشت
بگیرد همان زند و اوستا بمشت
نگه دارد این فال جشن سده
همان فر نوروز و آتشکده
همان اورمزد و مه و روز مهر
بشوید به آب خرد جان و چهر
کند تازه آیین لهراسبی
بماند کین دین گشتاسبی

📚اوج جاودانی

╭─┅═ঊঈ◇✵◇ঊঈ═┅─╮
♅     @apexofeternity  ♅
╰─┅═ঊঈ◇✵◇ঊঈ═┅─╯