📄 دانش‌افزایی علوم و فنون ادبی (1) پایۀ دهم
🔵 در تحلیل یک متن باید به چه مواردی پرداخت؟
هنگامی که یک متن، نظم یا نثر، را تحلیل می‌کنیم، رایج‌ترین روش، تحلیل متن در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری است. در هر قلمرو مواردی مورد نظر است.
1) قلمرو زبانی: در این قلمرو به موارد زیر توجّه می‌شود:
1-1) کمی یا افزونی واژگان عربی / فارسی.
چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی
خداوند امر و خداوند نهی
با توجّه به این که بیت از شاهنامه فردوسی است چهار واژۀ «تنزیل، وحی، امر و نهی» عربی هستند و این تعداد واژۀ عربی برای یک بیت از شاهنامۀ فردوسی «افزونی» واژگان عربی محسوب‌ می‌شود.
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
همۀ واژه‌ها فارسی هستند.
2-1) به کار رفتن، کمی یا افزونی واژگان کهن.
همي داشت تن را ز دشمن نگاه
ببريد برگستوان سياه
«برگستوان» واژه‌ای کهن است.
3-1) روابط معنایی شامل: تناسب، تضاد، ترادف، تضمّن
🔵 تناسب: در بیت زیر «شیر» و «پلنگ» با هم رابطۀ تناسب دارند.
به يک دست بربسته شير و پلنگ
به زنجير ديگر سواران جنگ
🔵 تضاد: در بیت زیر «دوست» و «دشمن» با هم رابطۀ تضاد دارند.
که دشمن که دانا بود به ز دوست
ابا دشمن و دوست دانش نکوست
🔵 ترادف: در بیت زیر «درد» و «الم» با هم رابطۀ ترادف دارند.
بي درد و الم توقع درمان نيست
بي جرم و گنه اميد بخشايش نيست
🔵 تضمّن: در بیت زیر «دد» و «شیر» با هم رابطۀ تضمّن دارند. زیر «دد» علاوه بر معنای «درندگان»، دربردارندۀ معنای «شیر» نیز هست، زیرا شیر هم از جملۀ ددان (درندگان) است.
ز دد تيزدندان‌تر از شير نيست
که اندر دلش بيم شمشير نيست
4-1) ترکیب سازی و ساختمان واژگان
ز روبه‌بازی چشم چو آهوش
دلم چون آهوی وحشي رميده‌ست
«روبه‌بازی» نوعی ترکیب‌سازی (روبه + بازی) است.
5-1) سادگی یا دشواری جمله‌ها و زبان نوشته
زبان نوشته ساده: چون به بصره رسیدیم، از برهنگی و عاجزی به دیوانگان ماننده بودیم.
زبان نوشته دشوار: و عقیدت ارباب مودّت بدین خصلت پسندیده و سیرت ستوده در موالات تو صافی‌تر گردد.
6-1) کاربردهای خاص سبکی
کمان به‌زه را به بازو فکند
به بند کمر بر بزد تیر چند
به کار بردن دو حرف اضافه برای یک متمّم (به بند کمر بر)
7-1) کاربردهای دستور تاریخی
بخندید رستم به آواز گفت
که بنشین به پیش گران‌مایه جفت
به کار «ب‍» در اوّل فعل ماضی مطلق (ساده) کاربرد تاریخی است.
8-1) جمله‌ها و ساختمان آن‌ها
تقسیم جمله به «مرکّب»، «جملۀ هسته» و «جملۀ وابسته» از جمله مصادیق آن است.
و ...
2) قلمرو ادبی: در این قلمرو موارد زیر مورد نظر است:
1-2) قافیه و ردیف
2-2) قالب شعری: مثنوی، قصیده، غزل، رباعی، دوبیتی، قطعه، مستزاد، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، مسمّط، شعر نو و ...
3-2) وزن شعر: مباحث مربوط به عروض
4-2) اصطلاحات شعری چون تخلّص، موقوف‌المعانی، استفهام انکاری و ...
5-2) آرایه‌های ادبی شامل: واج‌آرایی، واژه‌آرایی، جناس، سجع، مراعات نظیر، تضاد، تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، حسن تعلیل، اسلوب معادله، حس‌‌آمیزی، ایهام، ایهام تناسب و ..
3) قلمرو فکری: در این قلمرو به موارد زیر توجّه می‌شود:
1-3) محتوا و درون‌مایه
2-3) نوع ادبی شامل حماسی، غنایی، تعلیمی و نمایشی
3-3) اهداف و نتیجه‌گیری

فارسی آسان(پیروی)

📄 دانش‌افزایی علوم و فنون ادبی (1) پایۀ دهم
🔵 در تحلیل یک متن باید به چه مواردی پرداخت؟
هنگامی که یک متن، نظم یا نثر، را تحلیل می‌کنیم، رایج‌ترین روش، تحلیل متن در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری است. در هر قلمرو مواردی مورد نظر است.
1) قلمرو زبانی: در این قلمرو به موارد زیر توجّه می‌شود:
1-1) کمی یا افزونی واژگان عربی / فارسی.
چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی
خداوند امر و خداوند نهی
با توجّه به این که بیت از شاهنامه فردوسی است چهار واژۀ «تنزیل، وحی، امر و نهی» عربی هستند و این تعداد واژۀ عربی برای یک بیت از شاهنامۀ فردوسی «افزونی» واژگان عربی محسوب‌ می‌شود.
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
همۀ واژه‌ها فارسی هستند.
2-1) به کار رفتن، کمی یا افزونی واژگان کهن.
همي داشت تن را ز دشمن نگاه
ببريد برگستوان سياه
«برگستوان» واژه‌ای کهن است.
3-1) روابط معنایی شامل: تناسب، تضاد، ترادف، تضمّن
🔵 تناسب: در بیت زیر «شیر» و «پلنگ» با هم رابطۀ تناسب دارند.
به يک دست بربسته شير و پلنگ
به زنجير ديگر سواران جنگ
🔵 تضاد: در بیت زیر «دوست» و «دشمن» با هم رابطۀ تضاد دارند.
که دشمن که دانا بود به ز دوست
ابا دشمن و دوست دانش نکوست
🔵 ترادف: در بیت زیر «درد» و «الم» با هم رابطۀ ترادف دارند.
بي درد و الم توقع درمان نيست
بي جرم و گنه اميد بخشايش نيست
🔵 تضمّن: در بیت زیر «دد» و «شیر» با هم رابطۀ تضمّن دارند. زیر «دد» علاوه بر معنای «درندگان»، دربردارندۀ معنای «شیر» نیز هست، زیرا شیر هم از جملۀ ددان (درندگان) است.
ز دد تيزدندان‌تر از شير نيست
که اندر دلش بيم شمشير نيست
4-1) ترکیب سازی و ساختمان واژگان
ز روبه‌بازی چشم چو آهوش
دلم چون آهوی وحشي رميده‌ست
«روبه‌بازی» نوعی ترکیب‌سازی (روبه + بازی) است.
5-1) سادگی یا دشواری جمله‌ها و زبان نوشته
زبان نوشته ساده: چون به بصره رسیدیم، از برهنگی و عاجزی به دیوانگان ماننده بودیم.
زبان نوشته دشوار: و عقیدت ارباب مودّت بدین خصلت پسندیده و سیرت ستوده در موالات تو صافی‌تر گردد.
6-1) کاربردهای خاص سبکی
کمان به‌زه را به بازو فکند
به بند کمر بر بزد تیر چند
به کار بردن دو حرف اضافه برای یک متمّم (به بند کمر بر)
7-1) کاربردهای دستور تاریخی
بخندید رستم به آواز گفت
که بنشین به پیش گران‌مایه جفت
به کار «ب‍» در اوّل فعل ماضی مطلق (ساده) کاربرد تاریخی است.
8-1) جمله‌ها و ساختمان آن‌ها
تقسیم جمله به «مرکّب»، «جملۀ هسته» و «جملۀ وابسته» از جمله مصادیق آن است.
و ...
2) قلمرو ادبی: در این قلمرو موارد زیر مورد نظر است:
1-2) قافیه و ردیف
2-2) قالب شعری: مثنوی، قصیده، غزل، رباعی، دوبیتی، قطعه، مستزاد، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند، مسمّط، شعر نو و ...
3-2) وزن شعر: مباحث مربوط به عروض
4-2) اصطلاحات شعری چون تخلّص، موقوف‌المعانی، استفهام انکاری و ...
5-2) آرایه‌های ادبی شامل: واج‌آرایی، واژه‌آرایی، جناس، سجع، مراعات نظیر، تضاد، تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، حسن تعلیل، اسلوب معادله، حس‌‌آمیزی، ایهام، ایهام تناسب و ..
3) قلمرو فکری: در این قلمرو به موارد زیر توجّه می‌شود:
1-3) محتوا و درون‌مایه
2-3) نوع ادبی شامل حماسی، غنایی، تعلیمی و نمایشی
3-3) اهداف و نتیجه‌گیری

hottg.com/peirovykonkour/3950

1.0K viewsSep 23, 2020 at 04:01