Aqlli bo‘lish — faqat genetik meros emas, balki rivojlantiriladigan ko‘nikmadir. Zamonaviy ilm-fan va tajribalar shuni ko‘rsatadiki, intellektni oshirish, fikrlashni o‘stirish va “aqllilik”ni shakllantirish mumkin.
Quyida ilmiy asoslangan va hayotiy tarzda ishlaydigan 4 ta usul keltiraman:
✅ 1. Neuroplasticity (Miyaning moslashuvchanligi)
Ilmiy asos:
Miya yangi bilim va tajriba bilan doimiy ravishda o‘zgarib boradi. Bu jarayon neuroplasticity deb ataladi.
Demak: Siz muntazam o‘qisangiz, muammolar ustida ishlasangiz, yangi tillar yoki fanlarni o‘rgansangiz — miyangiz kuchayadi va “aqllilik” oshadi.
Dr. Carol Dweck: “Aqlli bo‘lish — bu jarayon, tug‘ma emas.” (Growth Mindset nazariyasi)
✅ 2. Murakkab muammolarni hal qilish bilan shug‘ullanish
Matematika, mantiqiy o‘yinlar, kod yozish yoki strategik o‘yinlar (shaxmat, sudoku) — miyaning prefrontal korteksini faollashtiradi.
Tadqiqot:
London University College tadqiqiga ko‘ra, intellektual muammolar bilan muntazam shug‘ullanganlarda IQ ko‘rsatkichi 7-10% oshgan (12 haftalik tajriba davomida).
✅ 3. O‘qish va yozish odatini shakllantirish
Har kuni o‘qilgan bir necha sahifa, yozilgan fikrlar — fikrlashning chuqurlashuvi, so‘z boyligining kengayishi va tahliliy yondashuvni rivojlantiradi.
Imam G‘azzoliy: “Ilm o‘qilmasa so‘nadi, yozilmasa unutiladi.”
✅ 4. Sog‘lom tana — sog‘lom aql
Yurish, sport bilan shug‘ullanish — miyada qon aylanishni yaxshilaydi, kislorod yetkazadi va eslab qolish qobiliyatini oshiradi.
Harvard tadqiqoti (2018):
Jismoniy mashqlar bilan shug‘ullangan talabalar kognitiv testlarda 20% yuqori natija ko‘rsatgan.
Islomiy manbada nima deyilgan?
Nabiy sollallohu alayhi vasallam duolari:
“Robbim, ilmimni ziyoda qil!” (Toha surasi, 114-oyat)
Bu oyat orqali Islom aqllilik, ilm va tafakkurni oshirishga undaydi — va bu narsa harakat orqali keladi, tug‘ma emas.
Xulosa:
Aqlli bo‘lish — bu tug‘ma emas, har kuni mehnat bilan quriladigan “ko‘nikma”dir.
>>Click here to continue<<