ویراستار Webview Telegram

#معرفی_کتاب_پنجشنبه (۱۰)

یک چاه و دو چاله

@Virastaar

3.7K viewsHossein Javid, 06:56

#معرفی_کتاب_پنجشنبه (۱۰) یک چاه و دو چاله @Virastaar

یک چاه و دو چاله
جلال آل‌ احمد
انتشارات رواق
بی‌تاریخ (احتمالاً سال ۵۷)

جلال آل احمد حدود ۱۸۰ سانتی‌متر قد داشت و بیست سال مداوم وزنش کمابیش ۶۳ کیلو بود. پرشور بود و آتشین‌زبان و حق‌به‌جانب. از خانواده‌ای مذهبی و روحانی می‌آمد، اما از انگشتر عقیق رسیده بود به کراوات و کت آمریکایی و آبجو و ودکا و اشنو. آخرش هم، آن‌طور که همسرش سیمین دانشور در غروب جلال می‌گوید، جانش را همین «نوشابه و سیگار» گرفت. توده‌ای بود، انشعاب کرد، سیاست دلش را زد، برگشت به سیاست، باز به قلم رجعت کرد، اما همیشه نوشت و نوشت. جلال ــ مثل اغلب آدم‌ها ــ نه سیاه بود و نه سفید، مجموعه‌ای بود از باورها و رفتارهای درست و نادرست و ــ مثل اغلب اهالی قلم ــ آثار خوب و متوسط و بد داشت. ولی جلال هر چه بود خودش بود، در زندگی‌اش‌، در داستان‌هایش، در کارهای سیاسی و اجتماعی‌اش، و حتی در اشتباهات نه‌چندان کوچکش.

یک چاه و دو چاله از آن کارهای کارنامه‌ی جلال است که او را خیلی واضح و بدون سانسور به نمایش می‌گذارد، حتی بهتر از سنگی بر گوری. چاه همان رابطه‌ی کاری جلال با همایون صنعتی‌زاده است و آن دو چاله هم روابط و ماجراهایش با ابراهیم گلستان و ناصر وثوقی.

جلال در یادداشت‌هایی با ریتم تند، و غالباً بدون پیش‌زمینه، حتی می‌شود گفت آشفته و حرص‌آلود، از چند ماجرای تلخی که طی سال‌های فعالیتش با آن‌ها مواجه شده نوشته است. یادداشت‌هایش، ضمن این‌ها، اطلاعات دست اولی راجع به دیدگاه‌ها و سبک کار کردن او با ناشرها و مجموعه‌های خصوصی و دولتی دارد.

حالا که شصت سال از نگارش این کتاب گذشته و هم خود جلال مرده و هم صنعتی‌زاده و گلستان و وثوقی و اغلب کسانی که از آن‌ها سخن می‌رود، ما که ناظر بیرونی هستیم می‌بینیم غالب نظرات جلال چقدر نامنصفانه است و مصداق «ارزیابی شتابزده». بیشتر به خالی کردن بغض می‌ماند، بی‌آنکه توجیهی پشتش باشد و دلایل منطقی بیاورد. حتی نوعی پارودی است! انگار کتاب را یکی از دشمنان جلال علیه او نوشته باشد، اما درواقع خود جلال علیه برخی دشمنانش (یا آن‌ها که دشمن پنداشته) نوشته است!

خلاصه‌ی ماجراها ــ از دید منطقی خواننده‌ی امروزی ــ این است که جلال هم پول را از طرف‌ها ــ فرانکلین و شرکت نفت و فلان سناتور و... ــ می‌گیرد و هم حسابی ازشان بدگویی می‌کند که درگیر زدوبند و روابط کاری ناسالم‌اند! صنعتی‌زاده را آدم غربی‌ها می‌داند که، به کمک افرادی از وزارت فرهنگ، پول روی پول می‌گذارد و جالب اینکه او را تهدید به مصادره‌ی فرانکلین در آینده می‌کند (اتفاقی که حدود ۱۵ سال پس از نوشته‌ی جلال واقعاً رخ داد!)؛ به‌واسطه‌ی دوستش ابراهیم گلستان به شرکت نفت پیوند می‌خورد و مبلغ خوبی بابت یک پروژه (مربوط به جزیره‌ی خارگ) می‌گیرد و نه پروژه را کامل تحویل می‌دهد و نه پول را برمی‌گرداند! به منتقدان مجله‌ی اندیشه و هنر (مجله‌ی ناصر وثوقی) ــ که ویژه‌نامه‌ای برای او چاپ کرده بوده‌اند ــ به بدترین شکل می‌تازد و آن‌ها را به بی‌سوادی و غرض‌ورزی متهم می‌کند و می‌گوید باید در کلاس‌های او شرکت کنند! یارشاطر را «بار قاطر» خطاب می‌کند، و از این قبیل.

از هر سو که به کتاب می‌نگری، نمی‌شود با جلال همراهی کنی. سیمای جلال در یک چاه و دو چاله سیمای مردی انتقادناپذیر، قدرناشناس و رسواکننده است.

نمی‌دانم چه شد که جلال پس از انقلاب چهره‌ی محبوبی شد و خواستند از او اسطوره بسازند! شاید او را «ناصرخسرو»یی دیدند برگشته به مسیر از بیراهه، و فریب نوشته‌های آبکی‌اش درباره‌ی غرب‌ستیزی و جریان روشن‌فکری را خوردند (و فرضاً چرا ستایش‌هایش از کیبوتص در سفرنامه‌ی‌ اسرائیلش را نادیده گرفتند؟)! هر چه بود و هست، جلال آن نیست که برخی پنداشتند یا ساختند!

یک روز باید چهره‌ی واقعی جلال را نمایاند و پذیرفت. جلال نه دیو بود و نه فرشته، جلال بود!

#معرفی_کتاب_پنجشنبه (۱۰)

حسین جاوید
@Virastaar

5.3K viewsHossein Javid, edited 07:00