The first national conference of the wildlife documentary film and biodiversity of iran

نخستین همایش ملی مستندسازان حیات وحش و تنوع زیستی ایران

۳ الی ۵ آبان ۱۴۰۲

مازندران، نور، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس

@hirofilm

بهروز سپیدنامه

🔹حضورِ نا حضور
🔸(تحلیل فعالیت در سینمای مستند در تجلیل از تلاش ها و موفقیت های هنری
استاد مهدی نورمحمدی در عرصۀ ملی و بین المللی)

👈اپیزود اول

بازگشت به کودکی، یکی از آرزوهای بزرگ انسان عصر آهن و سیمان است. شنیدن ندای کودک درون، از آرمان های زیبای هر هنرمند است. جهان را چون کودکان دیدن و به دیگران، کودکانه مهر ورزیدن، از توصیه های بزرگان است. تمامی این آرمان ها، آرزوها و توصیه ها به دلیل صفا و صمیمیتی است که در دوران کودکی نهفته است. دورانی که بیشترین قرابت با نهاد و فطرت پاک انسانی دارد. دورانی که آزاد از آلایش و رنگ و ریاست. آزاد از نقش بازی های جور وا جور.

جرج هربرت مید – جامعه شناس آمریکایی - که در خصوص نحوۀ شکل‌گیری ذهن، آگاهی و خود (خویشتن) از طریق کنش متقابل نمادین پرداخته، برای فهم نحوۀ شکل گیری «خود» به فرایند «جامعه پذیری» انسان ها از بدو تولد تا بزرگسالی توجه نموده است. او دریافت که نوزاد انسان درکی از خود به عنوان ابژه ندارد و رفتارهایش بیشتر به صورت بازتابی و ناآگاهانه است. اما هر قدر که سن نوزاد بیشتر می شود و به دوران کودکی می رسد، توان فهم معانی از طریق زبان و درک نقش ها و بازی نقش ها برای او بیشتر می شود.

مید، دوران جامعه پذیری انسان ها را به چهار مرحله تقسیم نموده است که عبارتند از :
1. مرحله تقلید
2. مرحله بازی های ساده
3. مرحله بازی های پیچیده
4. مرحله دیگران تعمیم یافته

در مرحله تقلید، کودک صرفاً قادر به فهم اداهاست و تا زمانی که صحبت کردن را نیاموخته ، غیر از تقلید رفتار، کار زیادی نمی تواند انجام دهد. البته، او از طریق تقلید، چیزهایی می‌آموزد، به این نحو که در می‌یابد به برخی از رفتارهایش پاداش می‌دهند و برخی دیگر از آنها تنبیه به همراه دارد.

در مرحله بازی های ساده، کودک نحوه استفاده از زبان و برخی از نمادها را آموخته است. او می تواند علاوه بر درک نقش خودش، یک نقش دیگر را هم بازی کند. او دیگر صرفاً ادای دیگران را درنمی آورد، بلکه در تخیّلش، خود را به جای آنان می‌انگارد. نکته مهم و مورد بحث ما این است که کودک قادر به تفکیک و بازی نقش های متعدد نیست، به همین دلیل، مید از این مرحله تحت عنوان مرحله بازی های ساده یاد کرده است. به عنوان مثال وقتی دختر بچه ای در اتاق درحال عروسک بازی است، در حال ایفای نقش مادر عروسک است ، لذا اگر در این لحظه مادر دختربچه وارد اتاق شود، بازی دختر قطع می شود چون نمی تواند هم زمان هم نقش مادر عروسک را بازی کند و هم نقش فرزند مادر خودش.

در مرحله بازی های پیچیده، فرد در شبکه ای از نقش ها می تواند هم زمان چندین نقش را ایفا نماید. می تواند نسبت به پدر و مادر خود نقش فرزند را بازی کند. نسبت به برادر یا خواهر خود، نقش برادر یا خواهر، نسبت به دایی خود، نقش خواهر زاده، نسبت به معلم خود، نقش دانش آموز و قس علی هذا.

👈اپیزود دوم
یکی از اصول فیریک کوانتوم آن است که موقعیت الکترون ها را نمی توان در اتم، رصد نمود. به عبارتی، رفتار الکترون ها موج مانند است و از مدار خاصی پیروی نمی کنند.
می دانیم که برای دیدن الکترون ها باید از میکروسکوپ های پیشرفته استفاده نمود. ضمناً برای دیدن هر شیء لازم است که نور به آن تابیده شود. بر این اساس، برای رصد الکترون شاهد دو وضعیت متمایز هستیم. وضعیت اول زمانی است که هنوز شعاع نور به اتم تابیده نشده است. وضعیت دوم زمانی است که اتم در معرض فوتون های نور قرار می گیرد. فوتن های نور سبب تغییر رفتار الکترون خواهند شد. بنابراین، موقعیت الکترونی که محقق در زیر میکروسکوپ می بیند غیر از موقعیت الکترونی است که هنوز در معرض نور قرار نگرفته است. حضور نور باعث تغییر رفتار الکترون می شود. روی همین حساب است که می گویند: الکترون ها هم هستند و هم نیستند.
جهت روشن شدن بحث مثال دیگری می زنیم. برای سنجش دمای یک لیوان آب لازم است که دما سنج را در داخل آب لیوان قرار دهیم. از آن جا که دماسنج کمیّتی از دما را درون خود نهفته دارد که به محض ورود به لیوان، آن را به آب داخل لیوان منتقل می کند لذا دمای آب پیش از ورود دماسنج با دمای آب بعد از ورود آن متفاوت خواهد بود. پس حضور دما سنج در آب، سبب تغییر دمای آب می شود. به عبارتی دیگر، حضور محقق سبب تغیر رفتار دمای آب شده است.

👈اپیزود سوم
دنیای حیوانات، دنیای سادگی و بی پیرایگی است و حضور انسان در آن سبب به هم خوردن موقعیت طبیعی آنان می شود نظیر حضور مادر در بازی کودک، حضور محقق در رصد موقعیت الکترون و سنجش دمای آب. سهراب سپهری، حضور انسان که باعث آوارگی و پریشانی حیوانات می شود را به زیبایی به تصویر کشیده است:

طنین بال کبوتر
حضور مبهم رفتار آدمیزاد است
.

با درک این نکته که حضور آدمی، روال زندگی حیوانات را به هم می‌ریزد می توان به دشواری های کار یک مستندساز حیات وحش پی برد. مستندسازی که چون الکترون هم باید باشد و هم نباشد. باید باشد که زندگی حیوانات را به تصویر بکشد و نباید باشد که حیوانات به حضور او پی نبرند تا موقعیت طبیعی زندگی آن‌ها به هم نخورد. این بودن و نبودن که بزرگترین مسئله هستی است، پیچیده ترین حضور ناحضور در سینمای مستند حیات وحش است.

پیچپیدگی دیگر کار مستندساز و سینمای مستند، نسبت به سینمای متداول آن است که یک مستدساز نظیر یک پژوهشگر کیفی باید در پی کشف باشد. او روایتی از پیش تعیین شده ندارد. او متن آماده ای ندارد که به بازیگران خویش تحویل داده تا در نقش محولی که برای آنان تعیین شده بازی کنند. یک مستند ساز، روایت را از دل رفتار طبیعی حیوانات بیرون می کشد. به عبارتی دیگر، این حیواناتند که هم نویسندۀ متن اند و هم بازیگران آن. کار مستندساز، بازنمایی آفرینش است و این کار را می توان مرتبه ای از مراتب معرفت تلقی نمود.

سختی کار یک مستندساز در مقایسه با سینمای متعارف، امر آشکاری است که نیاز به شرح و تفسیر چندانی ندارد. خطر ابتلا به انواع بیماری ها در فصل سرما و گرما، خطر حملۀ حیوانات وحشی، خطر گزیدگی حشرات و خزندگان سمی، دشواری های دوری از خانواده و جامعه، حضور اندک در مناسبات خانوادگی و اجتماعی و قس علی هذا مجموعه ای از دشواری هایی هستند که یک مستندساز با آن ها مواجه است و تنها عشق است که می تواند التیام بخش تمامی این زخم ها باشد.

استاد مهدی نورمحمدی از جمله مستندسازان نام آور ایران و جهان است که با پایمردی فراوان در کنار همسر ارجمندش خانم صدیقه خدایی ، آشیان بر باد، منزل در کوه و دشت و جنگل گزیده است تا بخشی از زیبایی های آفرینش را به تصویر بکشد. رسالت استاد مهدی نورمحمدی در کنار بازتاب این زیبایی ها، دمیدن روح «تعهد به محیط زیست»، در کالبد جامعه است. محیطی که می رود زیر پای افراد بی مسئولیت از بین برود .

امروزه توسعه فرهنگی را با دلالت ها و خوانش های فرهنگی تعریف می کنند و فعالیت های هنری – پژوهشی استاد مهدی نورمحمدی در بازتولید معانی فرهنگی جدید و آزاد ساختن ذهن ها از جزمیّات سلبی مخرب محیط زیست، به معنایی راستین، گام برداشتن در مسیر توسعۀ فرهنگی است و به تعبیر ویلیام کوپر «توسعه، میعاد دست یابی به امکانات نهفته در آزادی است».

مهدی نورمحمدی چون آرش کمانگیر با ساختن هر فیلم مستند، و پرتاب آن به ساحت ملی و بین المللی، سرحدات فرهنگ و هنر این مذر و بوم را تا آن سوی آبهای آزاد جهان/ گسترش می دهد.

ضمن تبریک کسب نشان درجۀ یک هنر، برای استاد مهدی نورمحمدی، همسر هنرمند و گرانقدرشان و فرزندان عزیزش، آرزوی سلامتی و موفقیت دارم.

مهدی نورمحمدی (زاده ۲۲ شهریور ۱۳۵۸ در ایلام) فیلمساز و عکاس ایرانی است که برنده سیمرغ بلورین سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برای مستند در پناه بلوط بوده و اغلب آثار وی در جشنواره‌های معتبر ملی و بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته و جوایز متعددی را کسب نموده‌است. از جمله مهمترین جوایز مهدی نورمحمدی می‌توان به جشنواره‌های حیات وحش ژاپن، گرن پارادیزو ایتالیا، نامور بلژیک، منیگوت فرانسه، ماتسالو استونی و شوالیه طلایی روسیه اشاره کرد.آخرین اثر این هنرمند ایلامی، مستند بلند آواز جغد کوچک، در بیست و ششمین دوره‌ی جشنواره فیلم گرن پارادیزو ایتالیا موفق به دریافت دو تندیس از این فستیوال معتبر اروپایی شد.
مهدی نورمحمدی اخیرا موفق به دریافت نشان درجه یک هنری شده است.

ای ستون این دل ویران شده
سر برآورده قلاقیران شده...

📷 مهدی نورمحمدی
آبان ١۴٠٢

#عبدالجبار_کاکایی
#قلاقیران_در_مه

@hirofilm

ای قلاقیران خروش نایتان

"هفت چشمه"گریه شب هایتان...

#عبدالجبار_کاکایی


📷مهدی نورمحمدی

جمعه
٢۵ آبان ١۴٠٢

@hirofilm